Op stationspleinen waait het altijd. De wind staat bij voorkeur pal op het wachthokje zodat de regen je gezicht striemt. Om dat euvel te verhelpen biedt de nieuwe Schuilzuil van de treintaxi ook aan de achterkant een droge plaats. “Transvision, de overkoepelende organisatie van treintaxi’s vroeg ons om een lichtvoetig afdakje op de bestaande zuil te ontwerpen. Tot dan toe stonden passagiers te wachten naast een blauwe staalplaat gevat in gele buizen”, zegt Sam van Haaster (40) van Dok produktontwerpers. “Gijs Ockeloen, onze estheet, is direct op zijn fiets de stad ingegaan om naar abri’s, afdakjes en luifels te kijken. Normaal ontwerpen we namelijk geen straatmeubilair maar medische apparatuur. Binnen twee dagen had Gijs een eerste model gemaakt van satéprikkers, karton en een transparant stukje plastic als gebogen achterwand, terwijl de opdrachtgever een lijvig rapport verwachtte.” Dok maakte het model zo snel omdat klanten slecht in staat zijn om platte tekeningen te lezen. “Een driedimensionale presentatie is veel realistischer dan een opgevreeën schets. Bovendien krijg je zo sneller een directe dialoog met de opdrachtgever.”
Mede dankzij het model won Dok de besloten competitie van NS Design. Gaande het project kwam Transvision met steeds nieuwe wensen: verlichting, een vitrine voor een krant, een oproepknop om het taxibedrijf te bellen en een bankje. “Opdrachtgevers ontdekken vaak pas al pratend hun behoeften”, zegt Van Haaster, “Soms moet je ze afremmen. Bijvoorbeeld toen Transvision zonnecellen en een accu wilde voor de verlichting. Vanwege het vandalisme vonden we dat te riskant.” Voor de zuil werd het vormidee van de oorspronkelijke stalen plaat gehandhaafd, maar om alle functies kwijt te kunnen werd er een holle, ovalen koker van gemaakt. De gele profielen aan de zijkant fungeren tevens als regenpijpen.
Meteen in het begin koos Dok al voor een glazen dak en een glazen wand. “Een verzorgd uiterlijk blijkt de beste manier om vandalisme tegen te gaan. Een bunkerachtig ontwerp zegt tegen de gebruiker: ‘Ik vertrouw u niet, u bent een boer.’ Glas is eenvoudig schoon te houden en het blijft heel lang mooi. Bovendien lijkt het kwetsbaar, maar in werkelijkheid kun je het heel sterk maken.” Omdat traditionele producenten van straatmeubilair een vrijhangend glazen dak niet aandurfden, werd Octatube Space Structures ingeschakeld, een gespecialiseerde ontwerper en producent van glazen en stalen bouwdelen.
Om te testen of het schetsontwerp wel voldoende beschutting bood, maakte Dok een mock up: een ruw één-op-één-model. “Op een zomers dag hebben we een film-effectenteam gehuurd die een zware stortbui nabootste met een enorme ventilator op een VW-motor. Het resultaat viel tegen: we werden veel natter dan verwacht. Op dat moment kwam het toeval ons te hulp. Het was niet mogelijk om de gebogen achterwand van het model uit één stuk te maken. De linker- en rechterhelft zaten met lijmklemmen vast en ter plaatse kregen we de ingeving om de helften a-symmetrisch te plaatsen. Daardoor kunnen we, rekening houdend met de dominante windrichting ter plaatse, het linker- of het rechterpaneel verder naar achteren aan de zuil bevestigen. Het andere paneel komt verder naar voren, zodat aan de achterkant een extra droog plekje ontstaat. Dat geluk dwing je af als je met een mock up werkt.” Voor smalle perrons is er een ondiepere variant van de zuil, waarbij de achterwand niet verspringt. Voor overdekte perrons is er een versie zonder dak en achterwand.
Doordat Transvision haast had met de nieuwe zuilen, stond het ontwerpproces onder grote tijdsdruk: in acht maanden van schets tot gereed produkt. Het was erop of eronder: een nulserie was niet mogelijk. Al in een vroeg stadium moest het dak van gelamineerd glas in Zwitserland worden besteld. “Dat is rustgevend, vanaf dat moment vormen de uitsparingen in het dak een vast punt van waaruit je verder ontwerpt.” Het dak bestaat uit twee glazen lagen met doorzichtig kunststof ertussen. “Er is een keer een vrachtwagen tegen een Schuilzuil aangereden en alleen de onderste laag werd toen verbrijzeld. Doordat het glas halfhard is bleven de brokstukken keurig hangen.”
Grafisch ontwerpbureau Mijksenaar – bekend van de bewegwijzering van Schiphol – ontwierp de grafiek die in de glaswand is aangebracht om te voorkomen dat mensen er tegenaan lopen. Van Haaster: “We wilden per se geen strepen, dan wordt het glas een object. In plaats daarvan zijn kleine reissymbooltjes in het glas gegraveerd: een klokje, een koffertje, een bootje, een vliegtuigje, maar ook een zakje patat en een paraplu. Zo hebben wachtenden iets om naar te kijken. Ook de voorpagina van NRC Handelsblad in de vitrine biedt verstrooiing.”
Eind januari vorig jaar waren de eerste twintig zuilen gereed, precies op tijd. De strenge vorst zorgde voor een anticlimax: de plaatsing moest een maand worden uitgesteld. Inmiddels zijn de meeste standplaatsen van de treintaxi voorzien van een Schuilzuil en kreeg de zuil de Erkenning Goed Industrieel Ontwerp 1997.
De Schuilzuil
Op stationspleinen waait het altijd. De wind staat bij voorkeur pal op het wachthokje zodat de regen je gezicht striemt. Om dat euvel te verhelpen biedt de nieuwe Schuilzuil van de treintaxi ook aan de achterkant een droge plaats.