De A10 is de verkeersader rond het hart van Amsterdam. Tijs van den Boomen verkende de 32 kilometer asfalt in een tiendelige serie. Vandaag deel 6.
Snerpend snijdt een cirkelzaag door het asfalt van afslag S109. Twee arbeiders in smoezelige oranje hesjes vernieuwen de detectielussen die de stoplichten laten weten dat er een automobilist in aantocht is. De man in smetteloos oranje is de voorman. Een gieter met toegeknepen tuit dient om de zaagsnedes na afloop dicht te laten lopen met vloeibaar teer. Na afloop blijft een zwartglimmend litteken achter, als een keurig afgehechte operatiewond.
De dikke witte PTT-straaltoren in de bocht van de A10 markeert het begin van de zuidas. Het oude geld zit nog aan de Gouden Bocht van de Herengracht, het nieuwe kapitaal haast zich naar deze drie kilometer A10. Hier ligt de duurste grond van Nederland, vanaf tweeduizend gulden per vierkante meter vloeroppervlak. Per verdieping wel te verstaan.
Snelweg, trein, tram en metro lopen broederlijk over een aarden dijk. De gemeente wil deze verkeersbundel ondergronds in een dok leggen. Gevaarlijk vrachtverkeer zal dan om de stad heen moeten, over de A9. Zo wordt de zuidas een stadssnelweg, en de weg Badhoevedorp Amstelveen-Bijlmer de nieuwe ring rond Amsterdam.
Bij station Rai steekt een kleurige kapstok net boven de railing van de snelweg uit. De armpjes blijken te horen bij een kunstwerk op het stationsplein beneden. De tijd in drie dimensies heet het. Volgens de bijgeleverde gebruiksaanwijzing zou het vijf over twaalf moeten zijn, maar de klok staat al jaren stil. ‘Al deed-ie het wel, dan begreep ik nog niet hoe laat het is’, zegt de beheerder van de fietsenstalling die tussen spoor en snelweg ligt geklemd.
Een doordringende schoolbel weerklinkt telkens als de glazenwassers van de aluminiumtoren van Moret, Ernst & Young hun bakje verplaatsen over de gevel. Met een spons en een trekkertje voeren ze hun sisyphusarbeid uit. Aan hun voeten liggen parkeerplaatsen P14 en P15 van de Rai, motorrijders krijgen hier les als er geen evenementen zijn. Deze banaanvormige vlaktes waren ooit bedoeld als opritten van de A3, de rechtstreekse snelweg tussen Amsterdam en Rotterdam.
Drie gestropdaste mannen en één gemantelpakte dame slenteren langs een ‘actieve waterpartij’ in het Beatrixpark. Alsof ze zijn ingehuurd door het projectbureau Zuidas. ‘Och jongen’, zegt een bejaarde vrouw die bramen plukt onder het viaduct, ‘vroeger kon je hier zo ver kijken. Toen mijn zoon in dienst ging kon ik hem helemaal nawuiven.’ Nu liggen er de ongenaakbare blauwe spiegelwanden van het WTC, een mini-stad met zelfbedieningsrestaurant, banken, winkels en een kinderdagverblijf. ‘Sommige ouders vinden het een bezwaar dat onze speelplaats pal aan de A10 ligt’, zegt Christine van de Blauwe Bengel, ‘maar kinderen vinden een voorbijrazende vrachtwagen juist prachtig.’
Overbuurman ABN-AMRO bereikt op 11 september met 105 meter zijn hoogste punt. De hoofdingang van het grijze ijspaleis komt aan de Karel Lotsylaan. Te elfder uur bleek deze voormalige KNVB-voorzitter fout geweest in de oorlog. Dus werd de straat omgedoopt in Gustav Mahlerlaan. Het naburige bedrijvencentrum gaat – geheel in stijl – Mahler 4 heten. De grond van het tennispark en squashcentrum is al aangekocht. Verderop weigert Gold Star, het tweede tennispark aan de A10, te vertrekken. De erfpacht van eigenaar Rob Spaan loopt nog tot 2060: ‘Ik kan vragen wat ik wil voor de grond, maar geld is het probleem niet. Ik wil ruimte voor een vergelijkbaar tennispark.’
Misschien moeten de 34 banen bovenop de snelweg worden gelegd. Kantoorkolos Atrium heeft al een voorschot genomen op dubbel grondgebruik. Onder het wegdek van de A10 ligt een parkeergarage, helemaal achterin poetst een Marokkaan met de hand auto’s. Fooi krijgt hij hoogst zelden: ‘Na afloop lever ik de autosleutels in bij de receptie, de eigenaar zie ik nooit.’ Dof knallen de auto’s over het viaduct boven zijn hoofd. Vrachtwagens geven een diepe dreun, dan beweegt de vloer even. Het gewentelwiek van de gele traumahelicopter van het VU ziekenhuis stijgt boven alles uit.
Bij station Zuid WTC zijn de bosschages in de middenberm weggehaald. Automobilisten kunnen de treinen nu weer zien, en treinreizigers de file. ’s Nachts staan tussen de weghelften 36 metrostellen geparkeerd. Honden patrouilleren op het emplacement, toch zit er op de viaducten van trein en metro veel meer graffiti dan op die van de snelweg. Autoverkeer gaat dag en nacht door, en met een GSM’tje is de politie snel gewaarschuwd.
Een houten geluidsscherm en een strakke coniferenrij onttrekken begraafplaats Buitenveldert aan het oog. Een paar jaar geleden is het witte kerkje gesloopt, nu ligt op die plek een nieuw grafveld met een grote tombe in het midden. De zwartglimmende zerk weerspiegelt blind de hemel, geen naam of jaartal te zien. Dit is een priestergraf voor zeven personen, pastoor Klawer zal waarschijnlijk de eerste zijn.
Onderaan afslag S108 ligt de beroemdste garage van Nederland: de Snelheid. Eerst veelvuldig in het nieuws omdat hier het hoofdkantoor van Philips zou komen, uiteindelijk komt ING er. Volgend jaar verhuist de garage naar achteren om plaats te maken voor een parkje. Daarin komt wel een mini-showroom voor één auto. Ook een soort praalgraf.
Vlak voor het Nieuwe Meer heeft het oude museumtramlijntje een eigen viaduct gekregen onder de A10. Het is de vaste slaapplaats van een opgewekt Surinaams jongmens. Nee, nee, praten wil hij niet, ‘de krant, daar doe ik liever niet aan mee’. En hij steekt zijn hoofd weer onder zijn versleten tapijt. Zijn territorium bestaat uit kartonnen dozen, de kussens van een zwarte leren bank en schuimrubber. Zou het Masterplan Zuidas dit bedoelen met ‘functiemenging’ en ‘woningbouw aansluitend bij de infrastructuurontwikkeling’?