Al meer dan een halve eeuw heeft Bos en Lommer een weekmarkt. Zomer of winter, weer of geen weer: van dinsdag tot en met zaterdag staat de markt er. Dat tijdperk loopt ten einde: begin deze maand kondigde het stadsdeel aan dat de markt per 1 juli 2021 moet verdwijnen. En als er komende tijd gemiddeld minder dan zeven kooplui komen opdagen, zelfs al eerder. Die kans is niet denkbeeldig, want de kooplui zijn aangeslagen. Hoe heeft het zover kunnen komen?
Dat het slecht gaat met de markt is zonneklaar: de bezettingsgraad ligt al jaren ruim onder de zeventig procent, de ondergrens van de gemeente voor een rendabele markt. De markt van Bos en Lommer is zeker niet de enige: van de 23 Amsterdamse markten zitten er 9 in de gevarenzone. Maar terwijl Plein ‘40/’45 en de Ten Katemarkt langzaam opkrabbelden, ging het Bos en Lommerplein verder achteruit. ‘Logisch’, zegt marktcommissievoorzitter Abdeslam Belfqih, die zelf met luxe hoofddoekjes staat: ‘Al zeven jaar krijgen lotelingen geen vaste plaats waardoor ze afhaken. Ze laten ons langzaam uitsterven.’
Op 10 juli organiseerde het Marktbureau een voorlichtingsbijeenkomst voor de kooplui. Hun aanbod sluit niet aan bij de nieuwe, koopkrachtige bewoners van Bos en Lommer, waarschuwde ambtenaar Douwe Tiemersma: ‘Je kunt het veryupping noemen, maar dat is wat er plaatsvindt.’ Hij kondigde het plan aan om van vijf naar drie dagen te krimpen, met de kooplui zouden daarover individuele gesprekken komen. En er kwam een aap uit de mouw: het Marktbureau meldde dat Lone Star, de eigenaar van het winkelcentrum, van de markt af wilde. Groenteboer Leo Hessing riep: ‘Het is een grote schande dat jullie naar dat soort onzin luisteren.’ De droge reactie luidde: ‘Iedereen mag wat willen, u ook.’
Lone Star
Maar Lone Star is niet iedereen, het is een berucht Amerikaans private-equityfonds, dat vastgoed opkoopt en liefst binnen drie jaar met forse winst weer verkoopt. In 2017 nam de investeerder het winkelcentrum inclusief parkeergarage en plein over. Hij kreeg de markt erbij, want in de erfpachtovereenkomst staat dat het plein tot 2051 plaats moet bieden aan de markt. Daar wil Lone Star dus vanaf, anders wil het het plein niet verbouwen.
Niet alleen de marktkooplui, ook de winkels op het plein hebben het al jaren moeilijk. Sinds ze eigendom zijn van Lone Star, is de leegstand nog verder toegenomen: inmiddels staat ruim een derde leeg. Op 24 september presenteerde Lone Star de winkeliers een plan om het plein als ‘huiskamer’ in te richten, met zitjes, plantenbakken en bomen in potten. Tijdens de besloten bijeenkomst reageerden de winkeliers verdeeld: de meesten willen de markt houden, omdat die, ook nu het slecht gaat, nog steeds voor extra klandizie zorgt. Maar een grote speler als Albert Heijn, onder het plein, zegt juist meer omzet te draaien op dagen dat er geen markt is.
Ruim een week later, op 2 oktober, kregen de marktkooplui te horen dat stadsdeel West de markt op wil heffen. Ze waren geschoqueerd. In de individuele gesprekken van afgelopen zomer kregen ze nog de keuze tussen drie of vijf dagen. Koppig als kooplui zijn, kozen de meesten toen stoer voor vijf. Belfqih: ‘Als we dat hadden geweten, hadden we natuurlijk voor drie gekozen.’ Maar inmiddels is drie dagen volgens stadsdeelbestuurder Melanie van der Horst geen optie meer. ‘Dat is de unanieme mening van het bestuur, het Marktbureau en Economische Zaken.’
De CVAH, de landelijke belangenbehartiger van de ambulante handel is ‘pislink’. Martie Bleeker: ‘Dit is broddelwerk. De markt van het plein af, prima, sterker nog: wij pleiten al jaren voor verhuizing naar het Gulden Winckelplantsoen. Krimpen naar drie dagen is ook bespreekbaar. Maar overhaastig opheffen?’
Te weinig vernieuwing
Dat de markt weg moet om de eigenaar ruim baan te geven, zoals de kooplui zeggen, wijst Van der Horst verontwaardigd van de hand. ‘We hebben puur naar de markt gekeken en hebben simpelweg niet het vertrouwen dat die zichzelf kan vernieuwen.’ Voor een nieuwe, compacte markt voor een à twee dagen ziet ze op termijn ‘ergens in de wijk’ kansen.
Hoe gaat het nu verder? Desgevraagd weigert eigenaar Lone Star, bij monde van een van zijn twee Nederlandse communicatiebureaus elk commentaar: ‘Wij hebben kennis genomen van het besluit van de gemeente.’ Officieel ligt er overigens nog geen besluit: op 26 november is er een inspraakavond voor de kooplui, twee dagen later is de buurt aan zet en begin januari hakt het stadsdeelbestuur de knoop door.
Ondertussen laten de kooplui een petitie rondgaan, maar of dat gewicht in de schaal legt? Klanten stemden al met hun voeten, en kooplui noch gemeente konden dat tij keren. Belangenbehartiger Martie Bleeker: ‘De gemeente was van goede wil, maar het bleef bij praten, de uitvoering was te traag, elke poging bleef in de modder steken.’ En zo lijkt Lone Star het plein in de schoot geworpen te krijgen: tijdrekken loont.
Gentrificatie
Is het erg dat de markt verdwijnt? Is dat niet gewoon een kwestie van vraag en aanbod? En komt er op den duur niet gewoon een andere, luxere markt voor in de plaats? Misschien wel, maar met de huidige markt verliest de wijk een belangrijke sociale ontmoetingsplaats. Een plek bovendien waar de Turkse en Marokkaanse bewoners, die nog steeds de meerderheid vormen, zich thuisvoelen.
Deels zullen ze uitwijken naar Plein ‘40-‘45, dat is drie tramhaltes. Maar, zegt Lex de Jong van buurtcommunity BoloBoost: ‘Je hebt ontmoetingsplekken nodig waar alle bewoners komen. De markt bediende vooral één doelgroep, ze is er niet in geslaagd zich aan te passen aan de veranderende buurt. Maar nu dreigt er een hippe bio-markt, waarmee je de huidige bezoekers wegjaagt.’ En zo rukt de gentrificatie op, Lone Star kan het plein straks met een gerust hart in de etalage zetten.
