Als je je een ideale weg voorstelt, dan zie je een weg zonder kruispunten voor je, een weg die van A naar B voert, van hier naar daar. Daar aangekomen, hoef je je slechts om te draaien om terug te keren naar je vertrekpunt. Maar de weg gaat in B nog verder, eerst naar C en vervolgens naar D en E, misschien wel helemaal naar Z.
Een kruisingsvrije weg is puur en alleen een weg, een verbinding met de horizon. Misschien komt er zelfs achter de horizon geen einde aan deze weg: als ze de hele wereld omspant, dan volgt na Z onverbiddelijk weer A.
Maar is zo’n weg eigenlijk wel ideaal? Op zijn minst is ze onpraktisch: je hebt een onmetelijk lang asfaltlint nodig en bovendien kun je nooit een stuk afsnijden als je bijvoorbeeld binnendoor van F naar P wilt. Maar bezwaarlijker is dat deze weg slaapverwekkend saai is: er is geen mogelijkheid om van koers te veranderen door af te slaan.
Een weg zonder kruisingen is een weg zonder keuzes. Van de weg als verzinnebeelding van de vrijheid blijft zonder kruisingen niets over, de weg wordt dan een symbool van dwang. Kruispunten zijn het zout in de pap van de weg, ze maken individuele keuze mogelijk en zijn daarmee, meer nog dan de weg zelf, het symbool van vrijheid.
De provincie Utrecht zou je in zijn geheel kunnen opvatten als een kruispunt: hier komen de wegen van noord naar zuid en van oost naar west samen, hier kruisen mensen, geloven en ideeën elkaar. Aan de hand van deze provincie verkennen drie fotografen het begrip kruising.
Martin Luijendijk lijkt het kruispunt het meest letterlijk op te vatten: wegen, kanalen en spoorlijnen die elkaar kruisen. Maar doordat hij met lange sluitertijden werkte en zijn foto’s meermaals belichtte, raakten zijn ogenschijnlijk zakelijke registraties bevolkt met de schimmen van passanten. Het zijn deze vluchtige zielen die de wereld van beton en staal leven inblazen. Want zonder mensen blijft van de vrijheid van kruisingen niets over, dan zijn het enkel artefacten.
Diana van der Ley focust op kruisingen in de tijd. Ze bezocht eeuwenoude plaatsen in Utrecht uit de Romeinse tijd, de vroege middeleeuwen, het begin van de vorige eeuw en registreerde hoe ze van functie zijn veranderd. De harde wereld van landbouw, visserij en oorlog blijkt aan het begin van de 21ste eeuw de ideale locatie te zijn voor een dagje uit. Haar beelden laten de verpretting van het landschap zien.
Wietske van de Klundert liet zich leiden door de risicokaart die de provincie dit jaar opstelde, een kaart met veiligheidscontouren en ‘letaliteitszones’. Op het kruispunt van zoveel graden noorderbreedte en zoveel graden oosterlengte loop je een verhoogd risico, soms zelfs meerdere risico’s tegelijk. Toch is de kans dat je hier daadwerkelijk iets overkomt heel klein, het blijven abstracte statistieken. Daarom bezocht Van de Klundert die plekken bij het vallen van de avond, op het moment van de dag dat onze angsten bezit van ons nemen.
Zie hier de losse artikelen.
IDEE
Peter Jonker, Utrecht
FOTOGRAFIE
Diana van der Ley, Amsterdam
Martin Luijendijk, Amersfoort
Wietske van de Klundert, Utrecht
TEKST
Tijs van den Boomen, Amsterdam
VORMGEVING
Peter Jonker, Utrecht
BEGELEIDING & REALISATIE
Iris Stelder (CBK Utrecht)
