Met grote zwarte drukletters staat er ‘vijftig procent vet’ naast de Big Mac op het billboard. Ook geen slimme reclame van McDonald’s denk ik slaperig, en pas twee straten verder realiseer ik me dat iemand een geintje heeft uitgehaald met de Amerikaanse hamburgerketen. De Adbusters hebben weer toegeslagen, een wereldwijde beweging die zich teweer stelt tegen de almacht van de grote merken.
De hele dag liggen we onder een spervuur van reclameboodschappen, worden er beelden in ons hoofd gepompt, tunes in onze oren getoeterd en koopopwekkende geurtjes in onze neuzen geblazen. Langs de snelweg, op school, in het café, op je computerscherm, reclame is overal. Tijd om terug te slaan, zeggen de Adbusters. Door aan reclame-uitingen een kleine draai te geven, bestoken ze de vijand met zijn eigen wapens.
McDonald’s is natuurlijk een geliefd doelwit. Het is het beroemdste bedrijf ter wereld de gele M is tegenwoordig een bekender merkteken dan het christelijke kruis en het staat symbool voor standaardisering: overal ter wereld dezelfde productielijnen, dezelfde instant vriendelijkheid, dezelfde speeltoestellen en vooral: overal dezelfde smaak. Weg met de lokale verschillen, leve de eenheidssmaak. Dat je in Nederland bent weet je alleen nog door de McKroket op het menu.
Een fraai actie van de Adbusters was de poster van een man op een operatietafel, op de hartslagmeter zie je in plaats van een golf de M van McDonald’s: een slachtoffer van de Big Mac Attack. Of die vreselijke clown die een pleister over zijn mond geplakt heeft gekregen met daarop het woord ‘Grease’.
De mogelijkheden zijn legio. In Canada plakten activisten op reclameborden van een loterij de tekst ‘Winnen is slechts veertien keer zo moeilijk als iemands pincode raden.’ Ook namaakadvertenties bieden perspectief, zoals een verschrompelde fles wodka met de tekst ‘absolut impotence’ en daaronder een citaat van Shakespeare: ‘Drink provokes the desire but takes away the performance.’
Maar je hoeft je niet te beperken tot officiële reclameborden: in de Verenigde Staten worden stickers op bumpers van auto’s geplakt: ‘Ik help het klimaat te veranderen, vraag me hoe.’ Een actie die overigens niet is aan te bevelen bij taxichauffeurs.
‘Jamming’ heet de toegepaste techniek, maar natuurlijk zitten de bedreigde bedrijven niet stil. Nike – ook een favoriet doelwit begon zijn eigen jamming campagne. Het bedrijf liet de posters voor nieuwe voetbalschoenen overplakken met de kreet ‘not fair’, een boodschap van de fictieve organisatie ‘Fans Fight for Fairer Football’ die de nieuwe schoen concurrentievervalsend vond, tegenstanders zouden immers geen kans meer hebben.
Het was een brutaal staaltje waarmee Nike de aandacht probeerde af te leiden van de beschuldigingen dat het bedrijf op unfaire wijze produceert, namelijk met kinderarbeid in de derde wereld. Onder druk van de publieke opinie zette het bedrijf de dubbelebodemcampagne stop, maar de toon is gezet: verwarring zaaien als methode om negatieve aandacht te neutraliseren. De spin docters zullen steeds meer werk krijgen, net zo lang tot het publiek helemaal is dolgedraaid. Nou ik er nog eens goed over nadenk: die poster van McDonald’s, misschien is dat ook wel een vorm van ‘jam the jammers’. In de eerste plaats omdat ik nu over ze schrijf: ‘Het maakt niet uit wat ze over je schrijven, als ze je naam maar goed spellen.’ Maar die vijftig procent vet klopt natuurlijk ook niet, McDonald’s wil de aandacht afleiden van het feit dat die hamburgers in werkelijkheid nóg vetter zijn. En ik trap er nog in ook
