De markt is een economisch fenomeen van belang, maar dat is slechts de helft van het verhaal: de markt is ook een sociale ontmoetingsplek pur sang. Naar de shopping mall gaan mensen enkel om te consumeren, op de markt draait het ook om sociaal interactie.
Het is dan ook vreemd dat markten bijna overal onder Economische Zaken vallen: dat zorgt voor een eenzijdige, schrale blik. Want economen kijken naar kosten, vergunningen en beheer, ze hebben weinig oog voor buurtdynamiek, culturele uitwisseling, armoedebestrijding, zelfredzaamheid en publieke ruimte. Om maar een paar troeven van de markt te noemen.
Wat gebeurt er als je nu eens niet met een economische blik naar de markt kijkt, maar met een ruimtelijke en sociale blik? En wie zijn daartoe beter in staat dan architecten en stedenbouwers, die immers proberen opgaven over de volle breedte te doorgronden om zo tot nieuwe ideeën en voorstellen te komenOnder de titel ‘Stormanker’ deden negen studenten van de Rotterdamse Academie van Bouwkunst, een masteropleiding voor architecten en stedenbouwkundigen, in het najaar van 2021 onderzoek naar de markt.
Allereerst analyseerden ze de 38 markten van Amsterdam aan de hand van harde en zachte data. Hun bevindingen zijn vastgelegd in een 170 pagina’s tellende marktatlas, een uniek sociografisch portret van de stad.
Vervolgens draaiden ze, verspreid over het land, zelf mee op de markt met kooplui van ’t Stoepje, daarnaast voerden ze gesprekken met marktondernemers en -beheerders en werden ze gevoed door een reeks andere marktexperts.
Het onderzoek bracht oude bedreigingen van de markt aan het licht, zoals de hoge parkeertarieven, die met name arme, laagopgeleide klanten verjagen, en nieuwe bedreigingen zoals de opkomst van de flitsbezorging, die vooral het jonge, hoogopgeleide publiek thuishoudt.
Duidelijk werd hoe de markt speelbal kan worden van gevestigde belangen en hoe ook vastgoedspeculatie de markt belaagt, maar ook hoe nieuwe distributieplatformen als Local Heroes de markt een boost kunnen geven en hoe dynamisch de markt nog altijd is: alleen al in Amsterdam werden tijdens het onderzoek twee nieuwe markten neergezet, wat het totaal aantal hoofdstedelijke markten op 40 bracht.
Op basis van al deze informatie formuleerde elk van de studenten een opgave voor de markt van de toekomst, waarmee ze de tweede helft van het onderzoek aan de slag gingen. Dit magazine presenteert de strategieën en ontwerpen die ze ontwikkelden.
Uit het bonte palet doemen vier thema’s op. In de eerste plaats zijn er de systeemingrepen, die de stad als geheel bekijken en daaruit afleiden wáár markten nu nog node worden gemist. Dan is er de activistische benadering, die markten als instrument gebruikt om ongewenste maatschappelijke ontwikkelingen om te buigen. Een derde thema is infrastructuur en de kansen die knooppunten van openbaar vervoer én auto bieden voor nieuwe markten. En tot slot is er de klimaatverandering en de potentie van de markt om de band tussen de productie en verkoop van voedsel te herstellen.
Wat de voorstellen in dit magazine gemeen hebben, is dat ze de markt als een vitale kracht beschouwen die we moeten koesteren. In de eerste plaats omdat markten zorgen voor goed en goedkoop voedsel, maar minstens zo belangrijk is de sociale honger die ze stillen. Of, zoals de Franse antropologe Michèle de la Pradelle zegt: ‘Boodschappen doen op de markt is feitelijk een huiselijke activiteit in een publieke ruimte.’
Download hier het magazine
Download hier de atlas
