Gescheiden afvalinzameling is goed voor de natuur, maar het betekent meestal een aanslag op het stedelijk milieu. Als er op hoek van de straat al geen helgeel glasgevaarte in de weg staat, dan verspert een staalgrijze oudpapierkolos wel de doorgang. En dan zijn er nog de grintbetonnen kubussen met de uitstraling van een anti-tank-object voor zakken huisvuil. Onder de grond ermee dus, net als de Hogesnelheidslijn onder het Groene Hart. Bijkomend voordeel is dat afval onder de grond koeler blijft en dus minder snel rot.
‘Heel lang zijn we ervan uitgegaan dat ondergrondse opslag te ingewikkeld zou zijn vanwege het grondwater en de leidingen. Eind 1994 hebben we hier op het terrein een gat in de slappe veengrond gegraven en daarin een betonnen bak gezet. Het bleek geen centje pijn te geven’, zegt Bas Pruyser (47). Een dag per week is hij als industrieel ontwerper verbonden aan Bammens, het bedrijf dat in 1930 de klassieke ijzeren vuilnisemmer introduceerde. De plastic zak maakte eind jaren zestig een einde aan dit succesnummer, maar Bammens maakt ze nog steeds mondjesmaat.
Het ondergrondse afvalsysteem bestaat uit een betonnen bak waarin een stalen container van drie, vier of vijf kubieke meter rust. Ter vergelijking: de oude grintbakken bevatten slechts één kubieke meter afval. Bammens levert verschillende hijssystemen om de containers te legen, maar Pruyser geeft de voorkeur aan de Kinshofer Pilz. Deze ‘paddenstoel’ bestaat uit een verticale stalen balk met twee schijfjes. De vuilnisman schuift een hijskop over de balk en tilt de container omhoog aan het bovenste schijfje, dat met kettingen vastzit aan de bodemplaten van de container. Tijdens het hijsen worden de bodemplaten dus automatisch dichtgehouden. Pas boven de vrachtwagen laat de hijskop het bovenste schijfje los en komt de container aan de onderste te hangen. Het gewicht van het vuil duwt de kleppen open en de inhoud dondert in de vrachtwagen. Een ervaren ‘belader’ leegt de container in drie minuten. Op het moment dat de container boven de grond hangt, zou een voorbijganger in de ondergrondse bak kunnen vallen. Om dat risico uit te sluiten duwen contragewichten tijdens het hijsen een stalen vloer omhoog die het gat afsluit. De vloer kan makkelijk een volwassen kerel dragen.
Gescheiden afvalinzameling is met een ondergrondse container geen probleem. Elke afvalsoort heeft zijn eigen bovengrondse behuizing met een speciale inwerpopening voor glas, papier, GFT, blik, textiel of restafval. Om te voorkomen dat kinderen erin kunnen vallen, heeft de restafvalcontainer een trommel waarin de vuilniszak wordt gelegd. Pas als de trommel helemaal gesloten is, stoot een palletje een beschermplaat weg en valt de zak in de ondergrondse container.
Door de concurrentiestrijd tussen steden is straatmeubilair een politiek hebbedingetje geworden. ‘Vroeger praatten we met de Stadsreiniging, tegenwoordig overleggen we vooral met politici en stedenbouwkundigen. Toen Amsterdam voor haar centrum een nieuw ontwerp wilde, zei wethouder Guusje ter Horst: “Ik wil een mooie container. Let maar niet te veel op de ergonomische eisen, mensen brengen niet driemaal per dag vuilnis weg.” Bij het ontwerp heb ik toch op bejaarden gelet. Zij kunnen slecht tillen, de behuizing mocht dus niet te hoog worden. Maar tegelijk wilde ik geen platte pukkel. Door verticale ribbels aan te brengen in de kopse kant kreeg ik een slanke uitstraling en werd de behuizing loeisterk. Ik heb bewust geen rekening gehouden met het cliché dat de opening niet op snikkelhoogte mag zitten. Er wordt hoogst zelden in geplast, bovendien kunnen de holle bodemplaten 160 liter afvalvocht opvangen.’
Bij de container voor het Amsterdamse centrum is de paddenstoel weggewerkt onder een kap, zodat er geen fietsen aan vast kunnen worden gemaakt. Een smalle plint van verzinkt staal lijkt de grachtengordelgroene behuizing los te laten komen van de grond, bovendien fungeert de strook als stootrand. ‘Onopvallendheid was mijn belangrijkste streven, het moest heel netjes niks zijn. Bovendien wilde ik uniforme containers, net zoals de oude brievenbussen van de stadsgiro. Alleen de inwerpopeningen mochten verschillen.’ Achter de opening hangt een rubberen flap. ‘Psychologisch is het belangrijk dat het afval uit het zicht is, dat er iets dicht gaat. Bovendien voorkomt de flap dat de behuizing als een schoorsteen functioneert bij brandstichting.’ Het ‘Amsterdammertje’ is bijna de helft kleiner dan de standaardopbouw van ondergrondse containers. Daardoor zijn ze alleen geschikt voor papier en glas, voor vuilniszakken zijn ze te klein. ‘Met een zak van veertig liter in plaats van de huidige zeventig zou ik de huidige afmetingen kunnen handhaven, anders wordt hij helaas groter.’
Bij een proef in Weert heeft Bammens haar ondergrondse containers voorzien van een pasjeslezer. Alle bewoners kregen een eigen pasje om de container te openen. Voorlopig mogen ze hun vuil nog gratis weggooien, maar technisch zijn alle voorbereidingen getroffen om de vervuiler te laten betalen. Als het moet tot op de kilogram nauwkeurig.
Ondergrondse afvalbak
Gescheiden afvalinzameling is goed voor de natuur, maar het betekent meestal een aanslag op het stedelijk milieu. Als er op hoek van de straat al geen helgeel glasgevaarte in de weg staat, dan verspert een staalgrijze oudpapierkolos wel de doorgang.