De vroegere Haagse commandopost van de BB, de dienst Bescherming Bevolking, wordt een museum. De Koude Oorlog komt in de belangstelling, zegt initiatiefnemer Mark Witte.
Met twee blauwe stalen deuren kun je de bunker bij het Rijswijkse landgoed Overvoorde hermetisch van de buitenwereld afsluiten, je bent dan veilig voor ‘Atoomstraling, Bacteriologische en Chemische aanvallen’. Op een ijzeren frame staan vier fietsen om, in geval van een stroomstoring, de luchtverversing gaande te houden.
Hier komt bijna nooit meer iemand, het is doodstil en er hangt een vage putlucht. In de centrale zaal staan de tafels in een U-vorm opgesteld, de twaalf stoelen zijn gericht op de stafkaart aan de muur. Met schakelaartjes kun je alle Haagse ziekenhuizen laten oplichten, maar bijvoorbeeld ook de brandweerkazernes en de noodbeddencentrales. Verder zijn er douches, stapelbedden en een bar. Dit is de voormalige commandopost Kring Den Haag van de BB, de dienst Bescherming Bevolking.
De BB was de civiele verdedigingsdienst die het land in tijden van crisis draaiende moest houden. In de voorlichtingsfilmpjes van eind jaren vijftig werd over het communisme met geen woord gerept: het ging om technische instructies bij een atoomaanval. Dat die bommen uit het oosten zouden komen, daarover bestond ten tijde van de Koude Oorlog geen twijfel.
Neem Donkere wolken uit 1959. ‘Wij zijn er altijd op uit om ons te beschermen tegen alles wat ons bedreigt,’ zegt een man met een wilskrachtige kin en een mooie, donkere stem, de pijp in zijn hand onderstreept het geruststellende effect van zijn woorden. Maar de atoomdreiging brengt zelfs hém af en toe aan het wankelen. De camera zwenkt naar de spiegel en zijn stem klinkt hol en angstig als hij zegt: ‘Of is het waar wat ik ook wel eens bij mezelf heb gedacht: je kunt er tóch niets tegen doen?’
Elk moment verwacht je een duivels gelach, maar hij vermant zich en vervolgt: ‘Ik weet nu beter: gevaarlijker dan de A-bom is zo’n uitspraak, want een negatieve houding kan duizenden mensenlevens kosten.’ En vervolgens schetst hij wat we kunnen doen ‘als de bom valt’. Het is lastig om dit soort filmpjes zonder ironie te bekijken: een klasje volwassen mannen krijgt onderwezen hoe je een ‘aluminium jalouzie’ sluit (de merknaam luxaflex was toen nog geen gemeengoed), een voerman laat zien hoe je je paard aan een lantaarnpaal moet binden opdat het zich in geval van nood kan losrukken en een man die onder het ‘instrumentenbord’ van zijn auto heeft geschuild voor de bom, doet daarna keurig het portierraampje dicht om ‘radioactieve bekleding’ te voorkomen. Maar ten tijde van de Cuba-crisis, toen de wereld balanceerde op de rand van een atoomoorlog, was er van ironie geen sprake en luisterden mensen gewillig naar de oproep: ‘Besef de ernst van het ogenblik, houdt u daarom aan de instructies van de dienst Bescherming Bevolking.’
Halverwege de jaren tachtig werd de BB, die op zijn hoogtepunt een kwart miljoen vrijwilligers telde, opgeheven. De taken en het vaste personeel gingen over naar de brandweer, de blokhoofden schroefden de geëmailleerde bordjes van hun deur en veel archieven kwamen bij het oud vuil terecht. De meeste commandoposten werden ontmanteld, maar locatie Overvoorde werd verhuurd aan Risc, een organisatie die bedrijfshulpverleners traint.
Voor serieuze brandtrainingen wijkt Risc tegenwoordig liever uit naar de Maasvlakte en midden volgend jaar loopt het huurcontract van Overvoorde af. De Nationale Collectie Bescherming Bevolking wil er dan een museum van maken. Voorzitter Mark Witte, geboren in het jaar van het BB-filmpje Donkere wolken: ‘We willen de bunker terugbrengen in zijn oude staat, tot en met de potloden en gummetjes op de tafels.’ Zijn NCBB heeft de tijd mee: ‘Toen we in 2000 begonnen werden we beschouwd als Don Quichots. Maar de Koude Oorlog komt in belangstelling, net als de vraag hoe we moeten omgaan met grote calamiteiten als een chemische aanval of een terroristische aanslag.’ Witte ziet absoluut toekomst voor een BBnieuwe stijl: ‘Het is toch heel vreemd dat de ons omringende landen wel een civiele verdediging hebben en wij niet meer?
