De oer-thermostaat is de ronde Honeywell: een messing draaiknop met in het midden eeen thermometer. Nog steeds hangt die klassieker in veel oude woningen. Daarna kwamen thermostaten met zeven-dagenprogramma’s en boodschappen-stand. Instellen is een complete dagtaak en vervolgens moet het hele huishouden zich onderwerpen aan het voorgeprogrammeerde scenario. De nieuwe kamerthermostaat Moduline gaat weer terug naar de basis, je kunt hem alleen hoger en lager zetten: In der Beschränkung zeigt sich erst der Meister. Tienduizenden nieuwbouwwoningen zullen de komende jaren voorzien worden van deze thermostaat.
‘De meeste mensen leven te onregelmatig voor programmeerbare systemen, ze zetten de cv gewoon laag als ze naar bed gaan’, zegt industrieel ontwerper Mars Holwerda (31) van het Hengelose bureau Indes. Voor ketelfabrikant Nefit Fasto – marktleider in hoogrendementsketels – ontwierp hij de Moduline. ‘Nefit heeft uitstekende regel-programma’s ontwikkeld, de installateur kan ze zelfs aanpassen aan de opwarmkarakteristiek van het huis. Daar moet je de consument verder niet mee lastig vallen, het is onze taak om alleen de essentie over te houden.’
Centraal staat een prominente ronde knop om de temperatuur te regelen. ‘De behuizing hebben we de meest neutrale vorm gegeven: vierkant. Hij loopt bol om uit te drukken dat hij de temperatuur in de ruimte meet. Je ziet, overal is een verhaal bij te vertellen. Maar eigenlijk had ik de thermostaat het liefst teruggebracht tot alleen een knop, net als de oorspronkelijke Honeywell. Dat was net een stap te ver voor de opdrachtgever, het moest aansluiten bij zijn bestaande producten.’
Holwerda heeft veel tijd gestoken in de afwerking van de knop. ‘De kwaliteitsbeleving staat of valt met het draaigenot. De knop zit op een draaibare variabele weerstand geschoven. We hebben een wat duurder type genomen, dat lekker zwaar draait.’ Na een draai aan de knop verschijnt gedurende vier seconden de nieuw ingestelde temperatuur op het display. Daarna springt hij weer op de temperatuur in de kamer. ‘Bij een cv zie je niet of hij brandt. Om te voorkomen dat mensen steeds bijregelen, verschijnt een vlammetje op het display als de ketel brandt. De twee gekruiste lijnen geven een heel grove schaal aan: links 15 graden, boven 20 en rechts 25. ‘Als je exacte temperaturen vermeldt, gaan mensen met een thermometer controleren of er geen halve graad verschil is. Bovendien is zo’n abstracte schaal mooier.’
Bij traditionele thermostaten zit de printplaat op de muur geschroefd. Erg onhandig: bij de installatie is de kans op beschadiging groot. En als er later iets kapot gaat, moet je alles van de muur halen. Holwerda koos voor een plastic achterplaat die op de muur geschroefd zit, de twee regeldraden voor de ketel eindigen in metalen oogjes. De printplaat wordt op de achterplaat geschoven, twee uitstekende contactpinnetjes vallen in de oogjes. Vervolgens worden draaiknop en behuizing erop geklikt. Door het kliksysteem is het nog maar een kleine stap om losse omhulsels te gaan leveren, zodat consumenten de thermostaat kunnen aanpassen aan hun interieur. ‘Eigenlijk is het vreemd dat thermostaten zo lang zijn ontsnapt aan de aandacht van stylisten en interieurarchitecten. Een gietertje is er in twintig kleuren, een thermostaat is wit.’
Spijt heeft Holwerda van het zwart-rode Nefit-logo op de thermostaat. ‘Ik had het logo in verhoogd reliëf aangebracht, daardoor was kleur niet nodig. Maar de marketingafdeling van Nefit eiste kleur en dat kan niet in reliëf. Zo valt het logo meer op, dat is meteen reclame voor de HR ketels in de berging. Begrijpelijk, maar het is bepaals niet chic.’
Buderus, het Duitse moederbedrijf van Nefit, was zo enthousiast over de nieuwe thermostaat dat ze het ontwerp overnam. De Duitse milieuwetgeving eist echter een nachtstand. ‘We hebben een nachtknop toegevoegd aan de Moduline. Die zet de thermostaat vier graden lager, voor een periode van zes uur. Je kunt het automatische programma zelf aanpassen, maar daarvoor heb je wel een gebruiksaanwijzing nodig. We hadden namelijk maar twee knoppen tot onze beschikking – de draaischijf en de nachtknop – zodat we die dubbele functies moesten geven. Het was fraaier geweest om – verborgen onder een klepje – twee extra regelknopjes voor de instelling te maken. Maar ja, dat kost weer extra geld.’ Bij de Duitsers kreeg Holwerda wel genoegdoening voor het logo. ‘Buderus heeft een design-manager, die laat hun logo in reliëf aanbrengen. Heerlijk.’
Terug naar de oerthermostaat
De oer-thermostaat is de ronde Honeywell: een messing draaiknop met in het midden eeen thermometer. Nog steeds hangt die klassieker in veel oude woningen. Daarna kwamen thermostaten met zeven-dagenprogramma’s en boodschappen-stand.