Veel volkser kan een keuken niet zijn, toch hebben antropologen nog geen onderzoek gedaan naar de snack. Het Meertensinstituut haalt er zijn neus voor op en het kleine broertje, het Nederlands Centrum voor Volkscultuur, zet ‘patat met’ op de 71ste plaats in het boek Dit zijn wij – De 100 belangrijkste tradities in Nederland. Dat is ver na het haringhappen, de erwtensoep en zelfs het broodje pom.
Hoog tijd dus voor een inventarisatie van de Nederlandse snackcultuur. Met gevaar voor eigen lever deed ik veldonderzoek en ontdekte grote regionale verschillen: van de Groningse eierbal tot de Haagse speklap. De Brabantse aso’s uit de film New Kids Nitro, die morgen in première gaat, blijken zelfs een eigen snack te hebben.
- Doelpaal – Een frikadel van 35 centimeter, die een kwart kilo weegt. Wint nipt van de naaste concurrenten het Bluffertje (34 cm) en Lange Lummel (30 cm). Weer een overwinning van de Belgische snackfabrikant Vanreusel, die eerder met succes de Krokidel introduceerde, een kruising tussen een kroket en een frikadel.
- Knoepert – Snackbar ’t Pleintje in Maaskantje is de favoriete hangout van de New Kids. Ze benaderden snackfabrikant Van Oers met het idee voor een eigen snack: veel vlees op een stokje. De Knoepert lijkt een kruising tussen een lollie en een Magnum. Niet bepaald cool dus.
- Broodje speklap – De aso’s van Oh, Oh Cherso hoeven zelf geen snack te verzinnen, want Den Haag beschikt over het typische broodje speklap. Ome Cor van het gelijknamige koffiehuis verklapte me het recept: gemarineerde speklappen van de groothandel, drie minuutjes in de frituur, broodje eronder, garnering ernaast, Thaise Chilisaus uit een plastic megafles erover.
- Patatje Kapsalon – Patat is saai, dus gooien Engelsen er azijn overheen, Amerikanen ketchup en Nederlanders mayonaise. Maar ook dat gaat vervelen en zo ontstond hetpatatje speciaal (mayo/curry/ui), dat uitgroeide tot het patatje oorlog (mayo /curry/satésaus/ui). Voorlopig hoogtepunt is het Rotterdamse patatje kapsalon, bedekt met shoarma/kaas/salade/knoflooksaus/sambal.
- Frikadel totaal – Nijmegen heeft een reputatie te verliezen op snackgebied: ooit is hier dewaterfiets bedacht (patat met aan weerszijden frikadellen en mayo/curry/ui eroverheen) en vorig jaar kwam daar de frikadel totaal bij: de ene helft is bedekt met satésaus, de andere met speciaal (mayo/curry/ui).
- Mekkafood – Honderd procent halal snacks uit Venlo (geen grap, voormalig supermarktondernemer Wout van Eeuwijk wilde ‘gewoon een product maken dat door iedereen gekocht en gegeten kan worden, niemand uitgesloten’). Snacks in vele soorten en maten, zoals de schnitzels op basis van kip en kalkoen en de frikadellen van kip en rund.
- Eierbal – Het begon als paasgebruik: overgebleven hardgekookte eieren inpakken in gehakt en daarna bakken. Een Groningse snackbar verving het gehakt door ragout en scoorde een hit. Eieren kun je niet invriezen, daarom moet de eierbal vers worden gemaakt en is hij zijn thuisbasis nauwelijks ontgroeid. In Venlo is een variant bekend onder de naam frietei.
- Berehap – Een gehaktbal in stukken gesneden met stukken ui ertussen. Net als het ei is de ui lastig in te vriezen. Fabrikant Mabos Snacks verzon een coating die er tevens voor zorgt dat het frituurvet niet vies wordt en patenteerde de naam ‘berehap’. En dus verkopen concurrenten hem als berenpoot, berenklauw of berenlul (al dan niet met tussen-n).
- McKroket – Lang was de kroket de favoriete Nederlandse snack, maar in de jaren negentig werd ze verdrongen door de Brabantse frikadel. Alleen in Amsterdam, thuisbasis van de merken Van Dobben, Kwekkeboom en Febo, houdt de kroket nog moedig stand. Wie hoopt dat McDonald’s zorgt voor internationale expansie komt bedrogen uit: de McKroket is alleen in Nederland verkrijgbaar.
- Shoarmarol – Een bastaard van de snackbar en de keuken van het Midden-Oosten. Overigens is deze snack niet halal: Mekkafood verkoopt hem niet, Beckers stopt er 27 procent varkensvlees in en Mora zelfs tachtig procent. Tegenstanders van ritueel slachten en andere dierenvrienden kunnen de shoarmarol dus zonder bezwaar eten.