Inzending voor de prijsvraag voor een nieuwe bestemming voor het dertiende-eeuwse klooster van Rathausen (nabij Luzern, Zwitderland). Het plan voor een snelwegklooster won de tweede prijs. Verschenen in: eigen beheer Vlak buiten Luzern staat met rode neonletters 'Denk Mal' geschreven boven de ingang van een tunnel. Is het een oproep tot bezinning voor de automobilisten op de A14? Een memento mori? Een oproep van Veilig Verkeer Zwitserland om niet te hard te rijden? Misschien wel alledrie, maar in de eerste plaats is het een verwijzing naar het dertiende-eeuwse klooster dat op de heuvel ligt waar de snelweg onderdoor schiet. Sinds 2001 herbergt het complex een snelwegklooster. De gehaaste reiziger kan hier even aanleggen: voor een gebed in de kerk, een blik op de gebrandschilderde ramen of een korte pauze onder een boom in de kloostertuin. Gasten die langer willen blijven zijn welkom in het hotel dat in het oude kloostergebouw is gevestigd. Het hotel heeft zowel luxe kamers als sobere slaapzalen, in het restaurant worden maaltijden geserveerd. De grote zaal is te huur voor congressen en bijeenkomsten. De nieuwbouw naast de kerk herbergt een oecumenische kloostergemeenschap. De groep religieuze mannen en vrouwen zingt zevenmaal daags hun koorgebeden, toehoorders zijn daarbij welkom. Verspreid over het terrein wonen sinds 1986 geestelijk en lichamelijk gehandicapten. FILOSOFIE 'Haus vom Guten Rat' heette de plaats waar ruim 750 jaar geleden de eerste kloosterkerk werd gebouwd, later is dit verbasterd tot Rathausen. Een 'Haus vom Guten Rat' wil het snelwegklooster opnieuw zijn. Niet door kant-en-klare boodschappen te brengen - die ontbreken aan het begin van de 21-ste eeuw - maar door stof tot nadenken te bieden. Deze stof vindt men in de tegenstellingen die het snelwegklooster verenigt. De dynamiek van de snelweg vermengt zich hier met de statige rust van de oude gebouwen, het geraas van het verkeer vloeit letterlijk samen het ruisen van de rivier Reuss, de glanzende bolides van de reizigers staan naast de rolstoelen van de gehandicapten. Alle pogingen tot integratie ten spijt, leven gehandicapten en niet-gehandicapten met de ruggen naar elkaar. Maar niet in het snelwegklooster, daar is een ontmoeting bijna ingebakken doordat de bewoners, ondersteund door een professionele staf, meewerken in het hotel en restaurant. Een vast groepje geestelijk gehandicapten zorgt dat de kerk geopend is vanaf de ochtendfile tot na de avondspits. 'Zalig de armen van geest, want aan hen behoort het Rijk der hemelen.' FACILITEITEN Het klooster beschikt over 15 luxe tweepersoonskamers met bad en toilet, in prijs variërend van 90 tot 120 euro per nacht. Op de tweede verdieping zijn slaapzalen voor mensen die een goedkope overnachtingsplaats zoeken (25 euro per nacht). Zo blijft het klooster openstaan voor iedereen. Het restaurant staat zowel ter beschikking van hotelgasten als van passanten. De gerechten zijn gebaseerd op de traditionele Zwitserse keuken, ingrediënten komen zoveel mogelijk uit de kloostertuin of worden betrokken van boeren uit de omgeving. Om de rust te bewaren is er geen doorlopende keuken, alleen koffie en broodjes zijn de hele dag te verkrijgen. Op de eerste verdieping van het oude kloostergebouw is een bibliotheek. Iedereen kan hier boeken lenen, studeren en schrijven. Naast religieuze en wereldlijke literatuur, is er een kleine, gespecialiseerde collectie over de mogelijkheden tot bezinning in moderne stedelijke gebieden als winkelcentra, vliegvelden en snelwegen. TOTSTANDKOMING In 2000 schreef de Stichting Zwaar Gehandicapten Luzern - eigenaar van het klooster en de omgeving - een prijsvraag uit voor de herbestemming van het leegstaande kloostergebouw. Winnaar werd het ontwerp van twee Nederlandse inzenders - een architect en een journalist - die met hun plan een link legden tussen de snelweg en het klooster. 'Het klooster ligt als een idylle te midden van een verstedelijkte omgeving', stelden zij, 'vlak bij stad, vliegveld en autoweg, en tegelijkertijd is het nauwelijks bereikbaar. De band tussen het klooster en zijn omgeving moet worden hersteld.' De ombouw tot snelwegklooster is gefaseerd aangepakt. In eerste instantie werden de investeringen zo laag mogelijk gehouden. Eerste fase Om de bereikbaarheid te vergroten is de oude werkweg heropend die dienst deed bij de aanleg van de A14. Zelfs nieuwe verkeersborden waren niet nodig: over de tekst 'Werkausfahrt' kon eenvoudigweg 'Autobahnkloster' geplakt worden. Zo kreeg het klooster een op- en afrit aan de kant van Luzern en daarmee een snelle verbinding met de stad. De oude parkeerplaats aan de oostzijde van het terrein is gehandhaafd. Vanaf de oprit rijden bezoekers met een scherpe knik naar links, het weggetje op dat reeds langs de rivier lag. Deze route zorgt voor een feërieke entree: de bezoeker ziet het complex meteen van zijn beste kant en parkeert aan de achterzijde. Bij de verbouwing van het hotelgedeelte is zoveel mogelijk aansluiting gezocht bij de bestaande structuur: de keuken en de eet- en ontvangstzalen kregen hun oude functie terug. De cellen werden samengetrokken tot ruime tweepersoonsslaapkamers, in de centrale trappenhal is een glazen lift geplaatst. Aan de rivierzijde is een overdekt terras gebouwd dat direct aansluit op de eetzaal. Bij de verbouwingswerkzaamheden zijn de bewoners zoveel mogelijk ingeschakeld. In deze fase werden ook de eerste stappen gezet om een nieuwe kloostergemeenschap op te zetten. Zusters van het Zisterzienserinnenkloster uit het Duitse Passau - de erfopvolgsters van de nonnen die na de Sonderbundskrieg van 1847 uit Rathausen werden verdreven - hielpen daarbij. Bij toerbeurt woonden zij een maand in het klooster om voor te gaan in de koorgebeden. De meeste automobilisten stoppen natuurlijk niet bij het snelwegklooster, haast is nu eenmaal de essentie van een snelweg. Om hun toch een glimp van deze gemeenschap te laten opvangen zijn enkele bosschages op de heuvel weggehaald en is op de torenspits een rood neonkruis gezet. Het kruis verwijst tevens naar de tekst 'Denk Mal' die aan weerszijden boven de tunnelmonden is aangebracht. TWEEDE FASE Pas in 2003 is de oostelijke aantakking op de snelweg gemaakt. Deze kwam ter hoogte van het dorpje Bucherei waar eerst alleen een brug over de snelweg lag. Deze ingreep kwam niet alleen het snelwegklooster ten goede: eindelijk kregen de inwoners van de dorpen Helikon en Bucherei de felbegeerde eigen oprit en hoefden ze niet langer via Luzern naar Zürich te rijden. De aantakking werd betaald door de uitgifte van extra bedrijventerreinen aan de oprit bij Bucherei, en een subsidie van de gemeente Luzern die genoeg had van de verkeersoverlast. In de jaren zestig is de westelijke kloostermuur afgebroken om openheid te scheppen, daardoor is de ruimtelijke eenheid van het kloostercomplex ernstig aangetast. Met de bouw van een borstwering is deze fout hersteld. Doorgangen in de nieuwe muur en de geringe hoogte - je kunt er makkelijk overheen kijken - zorgen dat de wisselwerking tussen klooster en invalidenwoningen niet is afgesneden. De religieuze gemeenschap ontwikkelde zich gestaag: het oecumenische snelwegklooster trok nieuwe broeders en zusters, sommigen voor een paar maanden, anderen traden definitief in. Zij vonden onderdak in het jaren-zestiggebouw aan de oostzijde van de kerk, waar zij in beslotenheid kunnen leven. Mannen en vrouwen kregen elk hun eigen verdieping, op de begane grond zijn de gemeenschappelijke voorzieningen gehuisvest. Twee broeders zijn verantwoordelijk voor de uitbouw van de bibliotheekcollectie, tevens organiseren zij seminars rond het thema ‘bezinning en stedelijkheid’. Regelmatig vragen zij gastcuratoren om kleine tentoonstellingen in te richten.
Taal / Language
Boeken
- Leven onder het luchtruim
- Bouw in de buurt – Leidraad voor Nederland
- Slim Zand – Hoe ASML verscheen in Veldhoven
- Asfaltreizen – Een verkenning van de snelweg
- Binckhorst Magazine
- De marktgids voor Amsterdam
- De mobiele stad – Over de wisselwerking van stad, spoor en snelweg
- De Ronde van U.
- De vierkante meter
- Eigen baas – Kort & krachtig
- Eindhoven Hoofdstad
- Groeten uit Vinexland
- Handboek Eigen Baas (gratis)
- Het land van Lely – Reisboek in 103 stukken
- Kruispunt Utrecht
- Kunstwerken & Kunstwerken
- Lelysteden – Een associatieve reisgids
- Naar een alzijdig station
- Onder Weg!
- Ruimte voor de Amsterdamse binnenstad
- Snelweg x Stad
- Stedelijke vraagstukken, veerkrachtige oplossingen
- Streetwise Rotterdam
- Turtle 1 – De auto uit Afrika
- Wij zijn goed
Kranten en tijdschriften
- AD Magazine
- Academie van Bouwkunst
- Arcam
- Archined
- Architectuur Lokaal
- Arma
- Autoweek
- BPD Magazine
- Blauwe Kamer
- Bouw
- Brussel Deze Week
- CRa
- De FLA-krant
- De Gids
- De Groene Amsterdammer
- De Journalist
- De Volkskrant
- De Zaak
- HP/De Tijd
- Het Financieele Dagblad
- Het Parool
- Humanist
- Intermediair
- Lira Bulletin
- Lucasx
- Mainline
- Metro
- NRC Handelsblad
- NRC Magazine
- NRC Next
- NRC Weekblad
- New Business
- OneWorld Magazine
- Podium voor Architectuur
- Psy
- S+RO
- Smaak
- Spiegel Online
- Stad-Forum
- Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken
- Trouw
- Uit&thuis
- VPRO Gids
- Veldhovens Weekblad
- Vrij Nederland
- Wallenburgtribune
- Wij maken Nederland
Projecten
Onderwerpen
Series
- De kust
- De lunch
- De markten van Amsterdam
- De mobimens
- De telefooncel
- Dossier A2
- Dossier A4
- Dossier A10
- Dwars kijken
- Expats
- Fietsverkenningen zuidwestflank Amsterdam
- Get your kicks on the E3
- Groeten uit Vinexland
- Het ontwerp
- Het product
- IJ-tje
- Na dato
- Noord-Amsterdam
- Poldernormen
- Rond Brussel
- Sloop
- Stedenatlas
- Strijd om de ruimte
- Tand des tijds
- Turtle 1
- Wat doet dat daar
- Weststrook
- Zinloze mobiliteit
Trefwoorden
- Aids
- Amsterdam
- Architectuur
- Auteursrecht
- Auto
- Bajes
- Bedrijventerrein
- Berlin
- Bos en Lommermarkt
- Brussel
- China
- Corona
- Drugs
- Eindhoven
- Fietsen
- Ghana
- Groot-Amsterdam
- India
- Luchthaven
- Markt
- Monumenten
- Ontwerpen
- Openbaar Vervoer
- Openbare ruimte
- Psychiatrie
- Reclamemasten
- Rotterdam
- Schiphol
- Shopping
- Snelweg
- Teksten voor fotoboeken
- Toerisme
- Veiling Aalsmeer
- Veldhoven
- Verboden toegang
- Verrommeling
- Vinex
- Wegen