Er waart een spook door Nederland, het spook van de rotondekunst. Cultuurambtenaren, stedenbouwkundigen, projectontwikkelaars, wethouders en niet te vergeten kunstenaars zelf hebben in de rotonde een nieuwe lege plek gevonden. En lege plekken schreeuwen om invulling, want in Nederland mag niets onbenut blijven.
De rotonde deed in Nederland pas laat zijn intrede. Verkeerspleinen hadden we al langer, maar pas halverwege de jaren tachtig werden hier, naar Frans en Engels voorbeeld, de eerste kruispunten omgebouwd tot rotondes. Het aantal ongelukken daalde spectaculair en de rotonde werd een van de paradepaardjes van het overheidsprogramma Duurzaam Veilig. Inmiddels liggen er Nederland bijna drieduizend van deze verkeerscarrousels.
De invulling van het middeneiland werd aanvankelijk overgelaten aan techneuten: Rijkswaterstaat zorgde voor een woud van verkeersborden en roodwitte hekken, de plantsoenendienst zette er heesters neer of, als er geld over was, bloembakken met geraniums. Maar de afgelopen jaren is er plotseling verandering gekomen in het onopvallende leven van de rotonde: de kunst deed zijn intrede. Want rotondekunst blijkt een probaat middel te zijn om plaatsen van een identiteit te voorzien, ze is de pendant van het tafeltje met pompoenen naast de voordeur van een Vinex-woning. Hoe u bij ons kunt komen? Bij de rotonde met de grote glimmende wokkel gaat u linksaf.
Als je oog er eenmaal op valt, zie je overal rotondekunst: twee omgekeerde bomen bij de entree van Hoorn, een zes meter hoge Alessi-koffiepot bij Culemborg, drie drollen voor het station van Nijmegen, een groepje bronzen danseressen in Hoogkarspel, een enorme tol bij Den Hout, een bronzen koe – us mem – in Leeuwarden, een compositie van mergelblokken in Valkenburg, drie eieren bij Alem, een woud van reusachtige toverstokjes in Maastricht, staarten van walvissen in Rotterdam, veldstenen op pootjes – bij wijze van schapen – in Leersum, een grote blauwe appel in Leidschendam, en zo voort en zo verder.
Morgen wordt bij Houten een nieuw rotondekunstwerk onthuld, een cadeau van de Junior Kamer Kromme Rijn. UFO Landingsbaan heet het, en als je op de A27 vanuit Utrecht de afslag Houten neemt stuit je op een kinderlijke verkeerstoren. Humor denk je meteen, om te lachen. Maar het kunstwerk blijkt zijn verrassing nog even in petto te houden: om in Houten te komen moet je driekwart rond, onder de snelweg door en dan kom je bij een tweede rotonde en die is leeg. Helemaal leeg. Geen borden, geen hekken, geen paaltjes, geen bloembakken, geen gras, geen ANWB-richtingaanwijzer, niks. Gewoon leeg.
De tweede rotonde is de eigenlijke landingsbaan voor de buitenaardse wezens. Het licht bollende middeneiland is turkooizen geverfd, met in het midden een witte cirkel en een felrode U. Kunstenaar Martin Riebeek heeft de leegte van de rotonde moeten bevechten. Als alternatief voor de ronde blauwwitte borden die de verplichte rijrichting aangeven, voorzag hij het schuin oplopende randje van het middeneiland van een klinkerpatroon in pijlvorm. De verkeerscommissie ging akkoord. ‘Er komt hier weinig vreemd verkeer en je hebt hier geen fietsers, dan kun je met je bebording aan de lage kant van de richtlijn gaan zitten’, zegt Herbert Tiemens van de afdeling Openbare Werken Houten.De leegte bleef niet onopgemerkt. Vlak voor de opening zette een nachtelijke crosser zwarte bandensporen op het middeneiland. Riebeek moest meteen denken aan de aanslag op het schilderij Who’s afraid of red, yellow and blue van Barnett Newman. ‘De mooiste reactie trof ik op internet aan. Iemand schreef: “Vandalen zijn het, die aliens.’ Inmiddels is de rotonde schoongemaakt en straalt de leegte je tegemoet.
Weet u voorbeelden van rotondekunst? Mail ze naar tijsboom@xs4all.nl, liefst met foto, straatnaam en beoordeling.
