Op verschillende plaatsen herinneren Stolpersteine aan de historie van deze buurt. Op Amsterdamse Veerkade 17a woonde bijvoorbeeld Louise Paula Cohen en op Wagenstraat 191 woonden Salomon van Gelder en Fijtje van Gelder-Fruitman. Dit was de oude Jodenbuurt van Den Haag.
Na de oorlog verpauperde de buurt en werd ze een mengelmoes van wat toen nog ‘gastarbeiders’ werden genoemd. De leegstaande synagoge werd een moskee, compleet met twee minaretten. De buurt trok ook veel Chinezen, aanvankelijk uit het onafhankelijk geworden Indonesië, later ook uit China zelf. Er kwamen kappers, kleermakers, supermarkten en natuurlijk restaurants en eethuizen, aanvankelijk ‘Chin. Ind. Rest.’, die de Chinese en Indonesische keuken mixten om aan de Nederlandse smaak tegemoet te komen, later ook echte Chinese restaurants.
In 2003 bestempelde de gemeente Den Haag de buurt tot Chinatown, de straten kregen tweetalige straatnaambordjes, er kwamen rode lampions te hangen en later werden twee Chinese toegangspoorten opgericht. Het centrum voor Chinese ouderen, De Chinese Brug, dateert van 1987 en is gevestigd in een oud pand aan de Zuidwal, een kwartiertje lopen van Chinatown.
In de halfronde activiteitenruimte aan de achterkant van De Chinese Brug, met uitzicht op de wat verwaarloosde tuin, zitten acht vrouwen en één man aan ronde tafels klaar voor een gesprek over de Chinese gemeenschap in Den Haag. Iedereen heeft een gekleurde map met plattegronden, vragenformulieren en plakkertjes voor zich om het dagelijkse leven, zowel individueel als collectief, in kaart te brengen.
Oorspronkelijk zijn ze bijna allemaal afkomstig uit de zuidoostelijke kustregio’s van China, gebieden met grote havensteden en een visserijcultuur. Ze zijn of waren in Nederland actief als ondernemer, nu ze ouder worden groeit de behoefte om elkaar op te zoeken en samen dingen te doen. Twee favoriete activiteiten komen al snel bovendrijven: koken/eten en zingen/dansen.
Uit hun mapping doemt een stad op die voor een belangrijk deel bestaat uit kruideniers, winkels en restaurants, met het zwaartepunt in Chinatown en een lange uitloper naar de Haagse Markt. Er staan uiteraard veel Aziatische winkels op die kaart, maar ook een vestiging van Albert Heijn en Kentucky Fried Chicken. Bijgestaan door vrijwilligers doen ze boodschappen en bereiden ze in de open keuken van De Chinese Brug de maaltijden, die in de eetzaal genuttigd worden. Want koken en eten is met nadruk een collectieve activiteit.
Dat geldt nog sterker voor zingen en dansen, vaak in De Chinese Brug, maar ze gaan ook regelmatig met een groepje naar Amare, het splinternieuwe onderwijs- en cultuurgebouw aan het Spui dat op de benedenverdieping een openbare ruimte herbergt. En als het weer goed is, gaan ze met de tram naar het Zuiderpark, waar ze, net als in China, dansen in de open lucht. Gezien worden is een belangrijk deel van de lol, ze maken ook video’s van hun activiteiten en optredens, een van hen heeft zich om die reden zelfs bekwaamd in editing.
Volgens de Chinese architecten die het gesprek leiden, zijn deze ouderen gewend om zich de stad ‘op een welhaast nomadische manier’ eigen te maken. Niet formeel en verbaal, maar terloops en actiegericht: ze slenteren veel door de stad, proberen plekken uit en als het leuk is, komen ze er terug. Een vorm van ‘tactische placemaking’ zou je het kunnen noemen.
Als de architecten er aan het einde van het gesprek naar vragen, blijkt dat de ouderen nog wel een derde activiteit aan hun programma toe zouden willen voegen: Tai Chi, de eeuwenoude Chinese bewegingskunst. In China wordt Tai Chi veel op straat beoefend. Als dat ook in Den Haag zou lukken, zou dat een fluïde culturele pendant van Chinatown opleveren.
Quotes Chinese ouderen
‘Ik ben altijd bezig met het runnen van het restaurant en de kledingwinkel. De gemeenschap is een geweldige plek voor me om tot rust te komen en plezier te hebben, te zingen en te dansen. Maar het is ook een plek om andere leden te ontmoeten en te socializen.’
‘Elke dinsdagmiddag kom ik langs om te kijken welke ingrediënten er nog in de koelkast liggen en om te plannen wat ik ga koken voor de lunch van morgen. Dan voer ik de vissen in de achtertuin en gluur door het glas om te zien wie er zingt. Als het goed klinkt, dan doe ik mee.’
‘Ik hoop dat de kranten ons kunnen helpen bij de promotie van activiteiten als Tai Chi en yoga.’
‘Buiten het centrum dansen we samen, verder gaat iedereen gewoon zijn eigen gang.’
‘Het is nu nog koud, maar als het weer beter is, dan dansen we meestal in het Zuiderpark, vlakbij de tramhalte van lijn 9.’
Plaats
Den Haag, Centrum
Ontwerpteam
Potato – Zhongjing Zhang, met Ran Pan (TU Delft)
