‘Vereeniging tot verbreiding der Waarheid’ staat nog altijd op de gevel. In 1914 werd het pand halverwege de smalle Elandsstraat in de Amsterdamse Jordaan gebouwd door een christelijke filantropische organisatie die zich inzette voor de armen. Er zat een bewaarschool in voor kinderen van twee tot zes jaar, het was de tijd dat er nog gangen waren in de Jordaan, smalle stegen die naar de sloppen achter de huizen voerden.
De bewaarschool is opgeheven, de krotten zijn geruimd, de gangen gesloten. Op de gevel aan de overkant van de smalle straat hangt een straatnaambordje ‘Het Slechte Pad’. Het bordje lijkt een herinnering aan een gang die hier ooit liep, maar dat klopt niet, hier lag de Slagersgang en die begon bovendien twintig meter verder. Is het bordje een grap? Een vermaning aan de nieuwe bewoners van het pand? De vroegere bewaarschool is nu namelijk een opvang voor dakloze jongeren.
Negen uur ’s morgens, het ontbijt is achter de kiezen. De kamers boven, die ze vaak met zijn tweeën moeten delen, zijn op slot gedraaid, tot minstens vier uur vanmiddag moeten de jongeren zich zien te redden. Sommigen gaan overdag naar school of lopen stage, andere hangen maar wat rond. In de sobere woonkamer willen vijf jongeren, drie jongens en twee meisjes, wel vertellen hoe ze hun buurt zien. Al is ‘hun buurt’ niet goed uitgedrukt, ze zien de Jordaan meer als de buurt van mensen met geld. En van bejaarden.
Ze zijn tussen de achttien en de drieëntwintig jaar oud en ze kunnen hier maximaal een half jaar op adem komen om hun leven weer op de rails te krijgen. Ze zijn goed gekleed, zwarte donsjacks, witte sneakers. Toch voelen ze zich bekeken door de kinderen van de school aan de overkant van de straat, ‘die hebben allemaal geld en kijken raar naar ons’.
Waar ze graag komen? In het Vondelpark en het Westerpark, want daar kun je chillen zonder dat het geld kost en zonder dat je wordt weggejaagd. Het Amsterdamse Bos is ook fijn, geen mensen die op je vingers kijken, daar ben je gewoon een van de velen. Toch trekt de binnenstad, en niet alleen vanwege de vele coffeeshops – ze sommen gretig op welke er om de hoek liggen.
Het is hier fijner dan in een flat in de Bijlmer, waar een van de jongens eerst zat, of dan in Osdorp, waar een van de meisjes vandaan komt. Eigenlijk is de Jordaan wel fijn, vinden ze bij nader inzien, ze houden van de reuring en de gezelligheid van het centrum – het is vooral de Elandsstraat waar ze zich niet welkom voelen.
‘En het buurthuis dan?’ wil de aangeschoven begeleider weten. ‘De jongeren die een tijd terug hier woonden kwamen daar wel over de vloer.’ Ze schudden hun hoofd, al die oude mensen, daar voelen ze niets voor.
Verlekkerd fantaseren ze over het plein achter de school aan de overkant, via de vroegere Slangengang kun je er komen, maar na schooltijd zit het grote hek op slot. Als ze daar de sleutel eens van konden krijgen… Ja, zeker zouden ze er dan goed voor zorgen, ze snappen heel goed dat daar verantwoordelijkheid tegenover zou staan. Lawaai zou sowieso geen probleem zijn, want ze moeten namelijk uiterlijk om tien uur binnen zijn in de opvang. En rotzooi achterlaten, daar hoeft de buurt ook niet bang voor te zijn, zelf ergeren ze zich ook aan het zwerfafval op straat, dat ziet er zo verwaarloosd uit.
Het gaat er niet van komen, die toegang tot dat schoolplein, dat weten ze ook wel, maar een plek waar ze gewoon kunnen zijn, een afdakje desnoods waar je onder kunt schuilen, een veldje waar je een balletje kunt trappen, is dat nou zoveel gevraagd?
Door de ogen van deze jongeren zie je ineens hoe schraal en eenzijdig het stedelijk leven is geworden. Alles in aangeharkt, ingekaderd en op consumptie gericht, en dan kan een dag buiten heel lang duren.
Quotes dakloze jongeren
‘Buiten zijn veel regels, ik ben snel tot last.’
‘Ik schaam me voor de kinderen uit deze rijke buurt.’
‘Er zijn hier veel oude gebouwen, met teksten in het latijn en zo. Op oude gebouwen zou ik nooit spuiten.’
‘Dat buurthuis, daar komen we nooit, daar zitten alleen maar oude mensen te zingen en te schilderen.’
‘Zwerfval is naar. Wij worden erop aangekeken, maar dat doen wij niet, echt niet, dat zijn de verslaafden.’
Plaats
Amsterdam, Jordaan
Ontwerpteam
Khani Architecten / A Sense of – Ashkan Hashemkhani / Patrick Roegiers
