Contactlensmailer

Een contactlens is een hightech produkt, toch zien de meeste lenzendoosjes eruit alsof ze op een achternamiddag door een jampottenfabrikant zijn ontworpen. Bovendien zijn ze meestal te groot voor je broekzak en lekken ze snel. Sinds kort is er een gunstige uitzondering: de lensmailer. Eigenlijk is dit een wegwerpdoosje om lenzen van de fabrikant naar de opticien te sturen. ‘Onze opdracht was eenvoudig: ontwerp een doosje dat kan worden verzonden in een brief van tachtig cent’, zegt Wolfram Peters (44), de ‘p’ van bureau n/p/k industrial design. ‘Het mocht dus niet zwaarder zijn dan twintig gram en niet dikker dan acht millimeter. Verder mocht het niet lekken en het moest makkelijk opengaan. En het moest "hartstikke mooi" worden, zodat de fabrikant zich kon onderscheiden van zijn concurrenten.’
Peters verzamelde de bestaande lenzendoosjes: ‘Onder de veertig doosjes zat geen enkel archetype, er bestond voor dit produkt geen ontwerptraditie. We zagen meteen wat voor ruimte dat bood. Allereerst hebben we vastgelegd welke uitstraling en sfeer we wilden bereiken, los van de functionele eisen. Want zonder visie ga je mee in de spiraal naar beneden waar zo veel produkten in terecht zijn gekomen: minder en goedkoper. Een lens is een edel en prijzig produkt. Daarom wilden we geen medicinale sfeer zoals bij bestaande doosjes, eerder een cosmetische. De verpakking moet een cadeautje zijn, het uitpakken een feest.’
De lensmailer bestaat uit een matplastic plaatje waarin twee doorzichtige ellipsvormige vloeistofreservoirs zijn gevat. Geklemd tussen twee rubberen pootjes hangt de contactlens in het reservoir. Zo kan de lens tijdens de verzending niet tegen de randen van het doosje stoten en beschadigen. De pootjes zijn verbonden met een dwarsstuk dat als dopje dient, het lijkt alsof je een stekker in het reservoir steekt. ‘Om het doosje waterdicht af te sluiten wordt normaal een schroefdop of een kurk gebruikt. Wij maakten een randje aan de opening van het reservoir, waar het dopje als een soort condoom overheen wordt geduwd. Zo’n constructie is veel makkelijker open te krijgen omdat je rubber beter kunt uitrekken dan samendrukken.’ Vanwege de PTT-eisen moesten de reservoirs flinterdun zijn. Daardoor kregen de reservoirs zo’n sterke capillaire werking dat de lenzenvloeistof er niet uitloopt als je het doosje plat neerlegt.
Het doosje moest zo mooi zijn dat de opticien het in zijn geheel kon meegeven aan de klant. Als nooddoosje voor vakantie of voor een avondje stappen kan het dan een tweede leven beginnen. Probleem daarbij waren de barcode-stickers met informatie die de fabrikant op het doosje plakt. ‘Voor de stickers hebben we een losse clip gemaakt, die onder op het plaatje wordt geschoven. Op het plaatje zitten kleine bolletjes die de clip op zijn plaats houden. De opticien klikt de clip eraf en heeft geen gedonder met lijmresten.’ De clips en bolletjes hebben ook een esthetische functie: ze fungeren als visueel tegenwicht voor de reservoirs. De vormgeving van het doosje is strak en helder. De lensmailer straalt eenzelfde soberheid uit als de nieuwe Nederlandse munten, een eerder ontwerp van n/p/k. ‘Contaclenzendragers komen uit alle lagen van de bevolking, dat vereist een neutrale stijl.’
Het ontwerp was in drie weken gereed, de opdrachtgever was bij de eerste presentatie meteen verkocht. De ontwikkeling van het produktieproces nam vervolgens een jaar in beslag, tweemaal zo lang als gebruikelijk. ‘Je ontwerpt schaal 5 op 1, maar de gereedschapmaker moet op ware grootte een matrijs uit staal maken. De eerste matrijs lieten we wat te krap maken. Tegelijk lieten we een reeks dopjes maken van thermoplastische rubbers van verschillende hardheid, en dus met verschillende klemkracht. Steeds kijk je of het goed afsluit en of het goed aanvoelt. Heel voorzichtig werk je het reservoir en het dopje naar elkaar toe: beetje staal weg laten halen, iets veerkrachtiger materiaal, enzovoort. Dat is een interactief proces, maar als je het vooraf systematisch aanpakt kun je het aantal stappen beperken en risico’s uitsluiten.’
Het lenzendoosje won de prestigieuze Design Distinction Award van het Amerikaanse ID Magazine en de Nederlandse Gouden Noot 1997 voor de beste verpakking. De lensmailer is een van Peters favoriete ontwerpen van zijn twintigjarige carrière: ‘We hebben het anderhalf jaar geleden ontworpen, en het staat nog steeds als een huis. Het enige dat later is aangepast is de aanduiding links en rechts. Omdat een opticien tegenover een klant staat, moet de rechterlens in het linkerreservoir  zitten. Op de voorkant van het doosje moet de ‘r’ van rechts dus links staan. Bij de eerste versie hadden wij nog vanuit de contactlenzendrager geredeneerd, maar het is uiteindelijk geen consumentenprodukt.’ Voor thuisgebruikers is deze omdraaiing geen probleem. Laat de klip met barcode aan een van beide zijden zitten en dan is zelfs in het donker op de tast duidelijk wat de rechts is en wat links.