De chique papieren paperclip

‘Eigenlijk ligt het idee al besloten in het woord zelf: een paperclip, een papieren clip’, zegt Berend Jan Challa. ‘Het is helemaal niet logisch om zo’n ding van metaal te maken. Ik ben toen gaan proberen om er een van papier te maken, en na twee weken knippen en prutsen had ik hem klaar, de Origami-Clip. Deze maand komen de eerste op de markt.’ Eigenlijk klopt de naam niet helemaal. Aan Origami – Japans vouwen – komen geen scharen of messen te pas, bij Kirigami (Japans knippen) wordt niet gevouwen. En het is juist de combinatie van snijden en vouwen die aan Challa’s papierclip ten grondslag ligt.
De clip is een stukje papier met aan de linkerkant een uitstekend driehoekje en aan de bovenkant een rechthoekje. In de clip zitten twee sneden: een schuine en een rechte. De papieren die gebundeld moeten worden schuif je van de achterkant door de schuine snede. Er piept dan een driehoekig stukje van je papieren uit de clip, dat vouw je om en vervolgens vouw je het driehoekige uitsteeksel daaroverheen. De truc is dat het uitsteeksel de omgevouwen papieren niet helemaal bedekt, zodat je nog een klein driehoekje kunt terugvouwen. ‘Het is die contravouw die zorgt dat de papieren bij elkaar blijven. Het rechthoekige uitsteeksel met het lipje vouw je er vervolgens nog overheen om de boel op slot te doen, maar strikt genomen is dat niet eens nodig.’
Erg efficiënt  is de Origami-Clip niet, voor een flinke mailing moet je een sociale werkplaats of een bajes inhuren. Ook het milieu-argument – je kunt de papieren met paperclip en al in de papierbak gooien – is wat geforceerd. Het belangrijkste voordeel is dat je een boodschap kwijt kunt op Challa’s clip. ‘Je kunt er je logo opzetten, zodat je de clip na lezing van de stukken kunt bewaren in je map met visitekaartjes. Met verschillende stansmessen geef je de clip bovendien elke gewenste vorm, een autootje bijvoorbeeld of een mobiele telefoon. Voor schoolagenda’s kun je een versie maken waar je je verjaardag op kunt zetten, die kunnen kinderen dan weggeven. Als je vier extra sneden in de clip maakt, kun je er een pasfoto insteken, of een creditcard. Een chiquere uitstraling kan ook, we hebben al een proefmodel van linnen gemaakt.’
De stroom van toepassingen verraadt Challa’s vorige beroep: sales manager. Hij begon vorig jaar pas voor zichzelf als uitvinder/kunstenaar. ‘Uitvinder klinkt zo technisch, alsof er overal werktuigen en reageerbuizen staan.’ In zijn smetteloos witte bungalow is daarvan inderdaad geen sprake. Net als zijn vrouw en de rondkruipende baby is Challa zelf in bijpassend wit en blauw gekleed. Hij veroverde meteen een Special Award for Execellence van stichting Goed Industrieel Ontwerp voor een ander product: de Send & Stand kaart. Ook dit idee is zo simpel dat het lijkt alsof het er altijd is geweest. In de onderrand van de kaart zijn twee lipjes uitgestanst die je, na ontvangst, naar achteren duwt zodat ze de kaart schragen. Geen lijstje meer nodig om de kaart rechtop te laten staan, zelfs geen punaise of plakband.
‘Ik verzin aan de lopende band concepten, het probleem is hoe je die beschermt zodat je er ook nog wat aan kunt verdienen. De eerste beschermingslinies zijn het auteursrecht en het beeldrecht, maar daarvoor heb je wel een product nodig. Zonder fysieke verschijningsvorm heb je geen poot om op te staan.’ Voor de Origami-Clip vroeg hij bovendien octrooi aan. In Den Haag ontdekte hij dat hij met zijn vinding precies een eeuw na de oorspronkelijke paperclip kwam. ‘In 1899 registreerde Johan Vaaler uit Noorwegen de metalen paperclip. Daarvoor moest hij overigens naar Duitsland, want Noorwegen had nog geen octrooiwet.’
Challa heeft de productie van zijn clip in licentie gegeven aan de Haarlemse drukkerij Excelsior, zodat hij zijn handen vrij heeft voor het uitvinden. ‘Ik ben door mijn enkel gegaan en loop nu op krukken. Het lastige is dat je dan geen hand vrij hebt voor een paraplu. Vanmorgen dacht ik: waarom verleng je niet een van de krukken zodat je er een paraplu in kunt steken, met een contragewichtje zodat hij netjes recht blijft. Dat idee mag je zo van me hebben.’