Hightech-macramé

Eindelijk is er een stoel waarmee iedere jongen indruk kan maken op zijn meisje. Met één hand zwaait zelfs de grootste slappeling de Knotted Chair boven zijn hoofd. “Hij weegt iets meer dan een kilo. De lichtste stoel ter wereld is het geloof ik niet, maar dat soort wedstrijdjes interesseren me niet”, zegt Marcel Wanders (33) van Wanders Wonders. Zijn ontwerp won begin deze maand met ruime voorsprong de publieksprijs van de Designprijs Rotterdam 1997. Een van de bezoekers noteerde als toelichting: ‘Mooi en lelijk tegelijk, ouderwets en modern tegelijk’. Wanders vindt dat goed getroffen: “Ik streef bewust naar oude metaforen in mijn werk. Produkten hebben een steeds kortere levensduur. Alles moet nieuw-nieuw-nieuw zijn. Dat belast niet alleen het milieu enorm, maar mensen krijgen ook geen gelegenheid meer om zich aan dingen te hechten. Eén krasje op de glanzende babyhuid van een ontwerp, en de betovering is verbroken. Mijn ontwerpen worden langzaam en waardig oud. Tegelijk zitten er ook zeer moderne elementen in.”
De Knotted Chair bestaat uit gevlochten vezels waarover epoxy-hars is gegoten. Het is een opmerkelijke combinatie van hightech materialen en ambachtelijke macramé-techniek. Vorig jaar kreeg Wanders van Stichting Droog Design de gelegenheid om te experimenteren bij de afdeling Lucht- en Ruimtevaarttechniek van de TU Delft. “Ontwerpers als ik komen weinig in aanraking met moderne technologieën. En dat is jammer want wij komen tot heel andere oplossingen dan techneuten. Die werken met vlakken, terwijl vezels voor mij in de eerste plaats textiel zijn.” Wanders liet de supervezel armide om een koolstofkern wikkelen. Dat touw propte hij in mallen en vervolgens verhardde hij het met hars. “Dat begrepen ze in Delft, dat is een goedkope standaard produktiewijze. Maar ik vond dat liefdeloos. Heel ambachtelijk ben ik toen zelf ruimtelijke structuren gaan knopen. De ingenieurs dachten dat ik helemaal gek was geworden, zoiets hadden ze nog nooit gezien. Vooral toen ik besloot om geen mal te gebruiken. Mallen geven namelijk altijd scherpe randen aan het geharste touw.” Net als de Spaanse architect Gaudi liet Wanders de aantrekkingskracht van de aarde zijn ontwerp dicteren. Hij hing zijn geharste voddenbalen aan het plafond waarna de zwaartekracht zorgde voor een vanzelfsprekende én sterke vorm.
Met zijn nieuwe techniek besloot Wanders een stoel te ontwerpen, “het moeilijkste meubel.” Hij schetste een lage stoel met een luie zit, de poten ver naar achteren. “Ik geloof niet in de benadering dat het materiaal de vorm bepaalt. Een stoel moet voor mij bij de eerste oogopslag als stoel begrepen worden.” Toen begon een lange weg van vallen en opstaan om vorm en techniek samen te laten vallen. “In mijn werkruimte heb ik wel twintig modellen geknoopt. Tegelijk met de stoel moest ik ook het rek ontwerpen waarin de stoel werd opgehangen om te drogen. Voortdurend waren beide dingen in beweging.” In het voorjaar van 1996 kon Wanders zijn ontwerp presenteren op de prestigieuze meubelbeurs van Milaan, waar de stoel werd verkozen tot de beste inzending. De Italiaanse meubelfabrikant Cappellini wilde de Knotted Chair in produktie nemen. “Ik durfde er toen nog niemand op te laten zitten omdat ik niet zeker wist of hij het wel zou houden. Inmiddels ben ik er achter dat de zelfdragende constructie sterk genoeg is.” Computerberekeningen zijn daaraan niet te pas gekomen. “De stoel is niet door te rekenen omdat alles variabel is: de stijfheid, de afmetingen van de knopen, de sterkte van de verbindingen. Met touw krijg je bij elk exemplaar al snel een paar centimeter verschil.”
De variërende lengten van de zitting en rugleuning zorgden voor een lastig probleem. Doordat de stoel aan voor- en achterkant te drogen werd gehangen, kreeg Wanders de hoek tussen zitting en leuning niet constant. En die hoek is essentieel voor een comfortabele stoel. “Het duurde een tijd voordat ik goed kon inspelen op de ingebouwde imperfectie. Pas na Milaan ontdekte ik dat ik de hoek kon fixeren met een hulpbalkje.” In Italië gaat binnenkort de produktie van de eerste serie van tweehonderd Knotted Chairs van start. “Daarbij zullen zeker nieuwe moeilijkheden opduiken, maar ik heb het technische procédé inmiddels voldoende in mijn vingers om die op te lossen. Die kennis ga ik nu overdragen. Twee mensen gaan de stoelen knopen, twee anderen gaan ze uithangen en modelleren, want het blijft een ambachtelijk proces.” Door de dure materialen en het handwerk kost de stoel in de winkel 3.518 gulden, maar daarvoor heeft de liefhebber wèl een zitmeubel dat in het New Yorkse Museum of Modern Art (MoMA) staat. Met de Knotted Chair hoopt Wanders het denken over hightech vezels en harsen te vernieuwen. “Ik toon techneuten dat het anders kan, dat er meer mogelijk is dan ze denken. En tegelijk laat ik zien dat hightech ook kan leiden tot terughoudende vormgeving, waarin mensen hun eigen verwijzingen en dromen kunnen vinden.”