Jezus

De boodschap rukt op in het publiek domein: reclamemakers, kunstenaars en voorlichters proberen de aandacht van de burger te vangen.

Vroeger was het makkelijk om buitenlandse gasten een snelle indruk van Nederland te geven: je nam een auto en reed gewoon van Almere naar Emmeloord. De A6 bood een weidse blik op het grootschalige polderlandschap: streng geploegde velden, windturbines in rechte rijen, dijken aan de einder en hier en daar een kunstwerk. Een landschap waaraan je de Nederlandse hang naar orde, regelmaat en reinheid kon aflezen.
Dat ordelijke landschap is het afgelopen decennium overwoekerd geraakt met borden, ze staan op aanhangwagens, auto’s, palen en schuttingen. De provincie Flevoland schat dat er 460 reclameborden op haar grondgebied staan, waarvan een derde langs de snelweg. De borden sporen je aan om geld te lenen (‘ook op zaterdag’), een mobiel toilet te huren, asbest te laten verwijderen, een kerstmarkt te bezoeken, versgerookte paling te eten of een surfcursus te volgen (‘Wat doe jij deze zomer?’). Je bent welkom bij partykasteel, indoorkartcentrum, steakhouse en orchideeënhoeve. Veel borden lijkt het niet eens serieus om klantenwerving te gaan: ze zijn zo klein en rommelig dat ze met 120 kilometer per uur nauwelijks te lezen zijn. Of er staat alleen een bedrijfsnaam op als Netarco Tolsma, Omnivent, Remavo, borden die vooral ter meerdere eer en glorie van de directeur dienen.
De borden zijn Flevoland een doorn in het oog en daarom heeft de provincie een Landschapsverordening opgesteld die 1 oktober van kracht werd. Al te snel moeten we daarvan geen resultaat verwachten: de eigenaren van de borden moeten allemaal worden aangeschreven, net als de eigenaren van de grond en de boeren die de grond pachten. Projectleider Han Heester hoopt de brieven voor de jaarwisseling te versturen, dan kan vóór de zomer een tweede aanschrijving de deur uit en kan er in de herfst met bestuursdwang worden gedreigd.
Uiteindelijk zal de grote schoonmaak wel lukken, maar ook dan zal Flevoland niet vrij zijn van borden en boodschappen. De provincie geeft namelijk zelf het slechte voorbeeld door de plaatsing van reusachtige billboards met teksten als ‘De wereld aan natuur’ (Oostvaardersplassen), ‘Scheepshistorie op nieuw land’ (Lelystad) en ‘Eiland in het land’ (Schokland). Verder staan er langs de A6 legale reclamezuilen (‘Wat zijn vandaag uw plannen?’) en doen de gemeentes een visuele duit in het zakje met wervende teksten als ‘Almere poort: wonen, werken, winnen’ en de Emmeloordse variant ‘Cultuur in het groen’.
Vlak voor Lelystad vertelt een groot bord dat daar de eerste honderdduizend bomen groeien van het ‘Flevo Energie Hout 2000 Project’. Voor landschapsarchitecten is leesbaarheid zo ongeveer het alfa en omega bij het ontwerpen van landschappen en wegen. Een goed landschap is een leesbaar landschap, en omgekeerd. Maar blijkbaar hebben ze geen vertrouwen in de landschappelijke geletterdheid van de automobilist en zo verdwijnt het landschap achter de borden. De boodschap rukt ook op bij Rijkswaterstaat: billboards sporen ons aan om twee seconden afstand te houden, waarschuwen ’troep maken = boete betalen’ en wensen ons ‘veilige winter’ toe met de groeten van 3VO en het dikke Michelin-mannetje. Leuk, maar welk voor nut dient zo’n wens?
Naast de illegale reclameborden en de legale overheidsboodschappen is er nog een derde categorie, namelijk ‘het openbaren van gedachten of gevoelens in de zin van artikel 7 van de Grondwet’. Flevoland heeft precies één zo’n bord langs de snelweg, met daarop de eerste zin van Mattheus 11:28. Een uitspraak van de Hoge Raad maakt het onmogelijk om zulke borden te verbieden, maar de provincie heeft een omweg gevonden: de plaatsingsduur is beperkt tot drie maanden, daarna moet Henny Oosterom (60) het bord maar op haar eigen erf zetten. ‘Maar dat heeft toch geen zin, wij weten wel hoe we erover denken’, zegt ze gelaten, ‘dit is het enige bord aan de weg dat niets van mensen wil, het zegt alleen dat de genade bestaat.