Uitspanningen van weleer, hoe handhaven ze zich? Vandaag de Pyramide van Austerlitz, de uitgezakte zandberg op de Utrechtse Heuvelrug.
Op dit moment heeft een bezoek aan de Pyramide van Austerlitz veel weg van het onaangekondigd binnenvallen in de kleedkamer van een actrice op leeftijd. De gevierde ster heeft de bescherming van haar alledaagse kleren afgeworpen, en slechts gehuld in een schamele badjas zit ze zich onder koud tl-licht voor de spiegel te schminken.
In Austerlitz zijn vorig jaar de bomen weggehaald die tot aan de voet van de piramide waren opgeschoten, maar de renovatie van het monument zelf begint pas in augustus. Tot die tijd ligt de piramide als een uitgezakte zandberg op een kale vlakte. Toch zijn de contouren van de oude pracht en praal al zichtbaar: de rentree op het erepodium van de Nederlandse attracties is nabij.
In 1804 had het Frans-Bataafse leger van generaal Auguste Marmont zijn kamp opgeslagen bij Zeist. De verwachte invasie van de Engelsen liet op zich wachten en Marmont verveelde zich. Officieel ter meerdere eer en glorie van Napoleon, maar eigenlijk om zijn eigen naam ‘te conserveren in de streken waar ik geheerst heb’, besloot hij een piramide op te richten.
In gesterkte draf sjouwden zijn achttiendduizend soldaten, gestimuleerd door ‘des morgens vroegtijdig een ration genever’, zandzakken naar de bouwplaats en binnen vier weken lag er een berg van 36 meter hoog. Tijdens de Egyptische veldtocht had Marmont de piramide van Gizeh bezocht, waarvan de treden zichtbaar waren doordat de toplaag was verdwenen. En dus kreeg ook de ‘Marmontberg’ zulke treden, die met graszoden bekleed werden. Bovenop de piramide liet hij een houten obelisk zetten.
De aanblik van de piramide op de kale heidevlakte was overweldigend, het was een symbool van de Franse grootsheid tegenover de kleinburgerlijkheid van de Hollanders, over wie Marmont aan Napoleon schreef: ‘Het fortuin is hun idool, zoals de eer dat is voor de Fransen.’ Inderdaad onderkende ene H. van Lit onmiddellijk de commerciële potentie van de piramide en nog voor de feestelijke inwijding vroeg hij Marmont een stuk grond af te staan voor een herberg om ‘de nieuwsgierigen goed te ontvangen’.
De piramide die Marmont voor de eeuwigheid bedoeld had, raakte al snel in verval: de treden verzakten en de obelisk werd na vier jaar afgebroken. Marmonts naam was toen al verdwenen omdat de piramide vernoemd werd naar Napoleons beroemdste overwinning, de slag bij Austerlitz. Aangeplante bossen ontnamen het zicht op de piramide, maar bezoekers bleven toestromen en de herberg groeide gestaag. ‘Welke Nederlander kent thans niet dit aantrekkelijk oord, en heeft er niet als kind gespeeld, als jongeling gedwaald en later vele uren doorgebracht’, schreef Jan Kraal in 1927. Aan die populariteit had de stenen obelisk die inmiddels was geplaatst veel bijgedragen.
Volgend jaar bestaat de piramide tweehonderd jaar en dan moet ze in haar oude glorie hersteld zijn. Ze krijgt weer een getrapte vorm en een basement met hellingbanen en gedenkstenen. Er verrijst een informatiecentrum en ook uitspanning ‘De Pyramide van Austerlitz’ moet ‘een opwaardering krijgen als hoogwaardig attractiepunt’.
Hoogwaardig is de uitspanning op dit moment inderdaad niet, maar een attractie is ze weldegelijk. Het lunapark – met autoskooter, houten racebaan, klimrekken en draaimolens – lijkt rechtstreeks afkomstig uit de jaren vijftig. ‘Voor klein en groot, voor jong en oud, voor elk wat wils, een leuke dag voor weinig geld’, luidt de wervingstekst. En inderdaad: voor 95 cent koop je hier nog een lichtgebogen blikken afbeelding van de piramide om op je wandelstok te spijkeren.
De restauratie van de piramide is hard nodig, maar de uitspanning zou met rust gelaten moeten worden. Anders krijg je een actrice die alleen nog maar kan grijnslachen omdat haar huid strak staat van het vele faceliften.
Historisch informatie is afkomstig uit ‘De Pyramide van Austerlitz; Erkenning voor een Frans gedenkteken’, provincie Utrecht, 2000
