Nederlanders besteden ruim een vijfde deel van hun vrije tijd aan funshoppen, dat is meer dan aan sport en cultuur samen. Deze economische kracht heeft binnensteden veranderd in verkoopmachines: voetgangers worden listig langs de etalages gedirigeerd, waren liggen voor het grijpen. De keerzijde van deze openheid – bewakingscamera’s en beveiligingbeambtes – wordt juist zoveel mogelijk buiten beeld gehouden.
‘De consument wordt steeds verwender, die moet steeds meer hebben, als is het maar een zak met monsters. Grootwinkelbedrijven kunnen dat wel, maar een kleine middenstandszaak houdt dat niet vol’, vertelt Toon Bullens, die in 1999 zijn kapsalon annex parfumerie op de Demer moest opdoeken. Hij was niet de enige: van de bijna vijftig zelfstandige winkeliers op Eindhovens belangrijkste winkelstraat is er nog precies één over, verder zitten er alleen winkelketens die je in elke Nederlandse stad aantreft.
Moderne winkels bestaan bij de gratie van manipulatie. ‘Voor de winkelier is Control Space het overlevingsmechanisme in een markt die steeds wispelturiger en veeleisender wordt’, aldus The Harvard Design School Guide to Shopping. ‘Voor de consument wordt Control Space verpakt als toegankelijkheid, efficiëntie, entertainment, keuzevrijheid. Het moet prettig ogen.’
De documentaire verkent het begrip Control Space aan de hand van de zesde winkelstraat van Nederland en stuit daarbij onder andere op onderzoeker Jan Dijkstra, die werkt aan een driedimensionale simulatie van de straat: ‘Je kunt er alles in stoppen, ook junkies, het zijn allemaal voorbeelden van gedrag. Je moet dat gedrag wel zo goed mogelijk observeren.’
‘Control Space is nog niet perfect’, stelt Sze Tsung Leong. Op de Demer is prediker Arnol Kox een van de stoorzenders en luidkeels draagt hij elke dag zijn mantra uit: ‘Waarom wordt u vrijwillig slaaf?’
De Demer is een documentaire van journalist Tijs van den Boomen en filmer Gerard van der Wardt en is losjes gebaseerde op het boek De vierkante meter dat eerstgenoemde over deze straat schreef.
Te bestellen voor 10 euro (inclusief verzendkosten). Stuur een mailtje naar: boek [at] tijsvandenboomen.nl
Ook het boek De vierkante meter is te bestellen voor 10 euro. DVD en boek samen kosten 15 euro.