Veel groter kan het contrast tussen binnen en buiten niet zijn. Binnen velourstapijt, draperieën en kroonluchters, buiten de rookwolken uitbrakende schoorstenen van de hoogovens, een kale betonnen vlakte met touringcarbussen en in de verte een witte loods waar terminal op staat. Welkom in ‘Amsterdam Oceanside’, bij de meeste mensen beter bekend als IJmuiden
Het schema van de twaalfdaagse cruise van de Silver Whisper vermeldt Amsterdam als een van de tussenstops, maar in werkelijkheid legt het vijfsterrenschip dertig kilometer eerder al aan, buiten de sluizen van IJmuiden. Het is niet het enige cruiseschip dat hier stopt (zie kader), maar het is tot dusver wel een van de meest luxueuze.
De gemeente Velsen, waar IJmuiden onder valt, is dan ook apetrots en heeft de burgemeester met ambtsketting afgevaardigd om de Italiaanse kapitein de sleutels van de stad te overhandigen. Minzaam neemt hij ze in ontvangst, en steekt van wal met een lofzang op zijn schip, het familiegevoel onder de passagiers en de exclusiviteit van de trips die zijn rederij aanbiedt. ‘In Petersburg konden mensen in een Mig vliegen, in Namibië zorgden we voor een dinner in the desert.’ Wat biedt de stop in IJmuiden eigenlijk?
Terwijl de eerste passagiers het grijze ochtendlicht in lopen over de gangway – een ijzeren constructie die wel wat weg heeft van een reusachtige oprijbaan voor rolstoelen –, komt een Peugeot aanrijden met daarachter een draaiorgel. Hiddo van Os is laat, of eigenlijk is hij op tijd, maar de boot was een uur vroeger dan gepland. Snel koppelt hij zijn orgel af, zet kunstkazen, kunstbloemen en reusachtige klompen klaar en start de compressor. Smartlappen, rock’n’roll, jazz, reggae en rumba schallen in avontuurlijk afwisseling over de kade. ‘In Amsterdam kun je dit niet doen’, zegt Van Os met een vrolijke grijns, ‘dan krijg je een emmer water over je heen.’
Wie al wel uren op de kade staat te wachten is Iris Coorevits van de Vlaamse touroperator De Buck. Ze woont in Antwerpen, maar heeft in IJmuiden overnacht om er zeker van te zijn dat ze op tijd is voor ‘de complete logistieke omkadering’ van de tours waarvoor de passagiers aan boord hebben kunnen intekenen. De dag daarna zal een collega hetzelfde doen in Antwerpen en de dag dáárna organiseert weer een andere collega de tours vanuit Zeebrugge. De passagiers zullen daar niets van merken, want De Buck werkt met ‘lokale leveranciers’, zoals ze de buschauffeurs en gidsen noemt.
Van de 382 passagiers blijkt twee derde een tour te hebben geboekt: 86 mensen willen een rondvaart door de grachten, 40 boekten het Van Gogh, 29 het Rijks en 14 Edam en de molens. Een populaire tour is verder Amsterdam on your own, wat eigenlijk niet meer is dan een busretourtje naar het Centraal Station. Maar door dat als tour te verpakken, kan de rederij er goed aan verdienen, die laat de inkoopprijs volgens Coorevits namelijk met een factor drie over de kop gaan.
Wel gratis is de shuttle bus die ze heeft geregeld en die passagiers afzet bij de Hema in IJmuiden, vanwaar ze bus 82 kunnen nemen naar station Sloterdijk. Susana en Fernando, een stel uit Mexico, nemen die bus. Niet uit financiële overwegingen – uit hun verhalen blijkt dat ze zo ongeveer fulltime over de wereld reizen –, maar omdat ze de lokale sfeer willen opsnuiven. Met een vies gezicht wijst Susana naar de bus met het bordje Amsterdam on your own: ‘Zie je die man met die microfoon in het gangpad staan? Dat is dus toch weer gewoon een guided tour.’ Of ik niet een tip voor de lunch heb, wil ze weten, een restaurant waar absoluut geen andere toeristen komen. Ik raad haar De Ceuvel in Noord aan, en ben benieuwd of ze dat zal gaan vinden.
Niemand lijkt erom te malen dat het schip niet in Amsterdam aanlegt, maar op een winderig terrein, ver weg van de bewoonde wereld. In Berlijn was de haven veel verder weg, zegt een Amerikaan nuchter, daar zat je drie uur in de bus. Berlijn? Een haven? Op de kaart zie ik dat het om Warnemünde gaat, dat bijna 250 kilometer noordelijker ligt. En Southampton, het eindpunt van de cruise, ligt met 130 kilometer ook niet direct bij Londen om de hoek.
Op een cruise zit je, letterlijk, in het schuitje en dus neem je het leven zoals het komt. In Petersburg waren georganiseerde tours bijvoorbeeld niet te vermijden omdat je zonder visum niet op eigen houtje de stad in mocht, dus boekte bijna iedereen zo’n tour. In Antwerpen zal de Silver Whisper midden in de stad aanleggen en daar zullen dus wel veel mensen op eigen gelegenheid de stad ingaan. En IJmuiden zit daar tussenin: een derde van de gasten regelt zelf iets. Een eigen gids inhuren via ToursByLocals bijvoorbeeld, die je met een Chrysler aan de kade komt afhalen. Een wandeling over de pier van IJmuiden maken. Vouwfietsen en een kompas meenemen, zoals het Australische stel dat vanuit elke haven een uur landinwaarts fietst en dan schielijk omdraait: ‘Je moet ten slotte het risico van een lekke band incalculeren.’ Of gewoon geld ertegenaan smijten, zoals het Amerikaans stel op leeftijd dat wil weten waar het een taxi kan vinden. Waarom ze niet de touringcarbus naar Amsterdam nemen, vraag ik, dat is toch veel goedkoper. ‘Ik zit nooit in een bus’, zegt de gepancakete dame, die de touwtjes in handen heeft, ‘daar word ik claustrofobisch van.’
Zonder problemen gaat haar man akkoord met de tachtig euro die de chauffeur van de eerste taxi uit het rijtje noemt – een prijs die overigens conform de officiële tarieven is. De chauffeur is een geluksvogel, een van de vijf die vandaag een ritje bemachtigt. Dat betekent dat zes chauffeurs weer onverrichterzake terugrijden, de meeste naar Haarlem.
Ook in de hal van de terminal, waar Jan Klinge eenzaam achter zijn standje met souvenirs staat, lopen de zaken vandaag niet best. Sterker nog: hij heeft niks verkocht. Niet vreemd omdat de marechaussee, die in de terminal een kantoortje heeft, het niet nodig vindt om schepen te controleren die uit een Schengenhaven komen. Gevolg is dat de passagiers dan ook niet langs het kraampje komen met de magneten, mokken, klokken en spiegeltjes die Klinge heeft laten bedrukken met het opschrift IJmuiden.
Kader
Steeds meer cruiseschepen leggen aan in IJmuiden: vorig jaar waren het er 35, dit jaar 53, dat is bijna dertig procent van het totaal aantal schepen met Amsterdam als bestemming. In 2015 wordt een lichte terugval verwacht omdat de MSC Opera, een vaste bezoeker, dan in het dok ligt om met twintig meter te worden verlengd. Daarna zet de IJmuidense groei waarschijnlijk weer door, want de cruisemarkt boomt.
IJmuiden is zo populair omdat het goedkoper is en omdat passagiers meer tijd kunnen spenderen in Amsterdam: de tocht door het Noordzeekanaal duurt een uur of vijf en dat is lang op een stop van twaalf uur. En rederijen zien nog een voordeel: in IJmuiden verkopen ze ongeveer tweemaal zoveel tours als in Amsterdam, waar mensen gemakkelijker op eigen houtje de stad in gaan.
