De werkelijkheid? Ach kom, filosofen hebben de werkelijkheid al lang bij het grofvuil gezet, samen met de schoonheid en de waarheid. Enkel op het niveau van woorden, zeg je? Vergeet het maar: wie gelooft er nog wat hij ziet in tijden van fotoshop en rendering. Maar daarbuiten, in de echte wereld, daar is de onversneden realiteit toch nog te vinden? Mmm, voorlopig nog wel, maar augmented reality zaagt aan de poten van onze dagelijkse leefomgeving.
De ‘verrijkte werkelijkheid’ begon, zoals zovele vindingen, als een militair speeltje: straaljagerpiloten kregen het doelwit geprojecteerd op de binnenkant van het vizier van hun helm, dat schiet een stuk makkelijker. Inmiddels profiteren ook burgers ervan: richt je mobiele telefoon op de buitenwereld en je ziet de vraagprijs van het huis dat te koop staat, de openingstijden van de supermarkt en de recensies over dat leuke restaurant op de hoek.
Ook het NAi voegt met de applicatie uar (Urban Augmented Reality) informatie toe aan gebouwen, zoals het bouwjaar, plattegronden en oude foto’s. Maar uar gaat een stap verder door driedimensionale maquettes in de werkelijkheid te monteren. Daarmee kun je complete gebouwen zien op de plaats waar ze moeten komen.
Begin april toog ik naar het Binnenrotteplein in Rotterdam, waar pionier Ferry Piekaart van het NAi me de stad van de toekomst zou laten zien. Toen ik bij station Blaak boven de grond kwam, kaatste het dreunen van heimachines tegen de wanden van het plein, wolken zeilden op een straffe wind langs de blauwe hemel, het rook er naar broodje Döner.
Op de containers die de bouwplaats afschermen, hingen artist impressions van de spectaculair gebogen markthal van mvrdv naast vooroorlogse foto’s van het gebied. Een bord gaf aan dat er op dat moment nog 1.711 heipalen de grond in moesten. De torenspits van de aanpalende Laurenskerk was vanwege de renovatie met zeildoeken aan het oog onttrokken en vervolgens als trompe-l’oeil op het zeildoek afgebeeld. Allemaal heel analoog. Maar hoe Piekaart ook prutste aan zijn mobiele telefoon, de digitale illusie van de stad wou maar niet op zijn scherm verschijnen. En dus moest hij met brede armgebaren uitleggen wat ik, als de techniek hem uitgerekend op dat moment niet in de steek had gelaten, zou hebben gezien.
Stel je voor: de ingebouwde camera van de mobiele telefoon zorgt dat je op je scherm de werkelijkheid ziet: in het midden de containerwand waarachter geheid wordt, links de gebouwen van de Blaak, rechts de kerk. Na een klik op de blauwe punt midden op het scherm verschijnt de markthal, precies op maat en onder de juiste hoek. De hijskranen erachter piepen er nog net bovenuit, de gebouwen links en rechts ervan blijven gewoon zichtbaar, op de voorgrond zie je het plein. Als je naar links of rechts loopt, verandert de hoek waaronder je de hal ziet. En als je precies voor de tunnelvormige hal gaat staan, kun je de gebouwen erachter zien. Er zijn nog twee technische tekortkomingen: het gebouw lijkt een meter boven de grond te zweven en mensen die voor de hal langslopen worden even onzichtbaar. Maar de wolkenluchten en stadsgeluiden maken veel goed.
Uar maakt het mogelijk de impact van een ontwerp op de bestaande omgeving te ervaren. En dat is niet alleen voor leken een onthullende ervaring: ook architecten zien hun ontwerpen nog te vaak als stand-alones.
De techniek is nog wat onbeholpen, maar de volgende stappen liggen in het nabije verschiet: beelden worden niet meer op je mobiele telefoon geprojecteerd, maar op de binnenzijde van je contactlenzen. Je krijgt niet alleen maquettes van geplande gebouwen voorgeschoteld, maar ook driedimensionale projecties van alle gebouwen die ooit op een plek hebben gestaan. Een extra knop voor de weersomstandigheden is ook niet zo moeilijk voorstelbaar. En zo ontwikkelt zich een geheel nieuw zintuig.
De stad wordt met augmented reality een keuzemenu: een wandeling door het Rotterdam van voor de oorlog? Of liever Nooit gebouwd Rotterdam met alle megalomane wolkenkrabbers? En wilt u daar dan een mooi laagje verse sneeuw overheen of juist een warm zonnetje? De digitale stad biedt mogelijkheden waarvan Potemkin met zijn bordkartonnen dorpen alleen maar kon dromen.
Sterarchitecten kunnen zich straks naar hartenlust uitleven: elk jaar een andere mode, zonder bouwen en breken. Dat kan de stad tot een pretpark maken, waarin ieder zijn eigen filter kan aanbrengen tegen het ongerijmde en ongewenste. Maar noodzakelijk is dit einde van de stad als collectieve ruimte niet. De inperking van de architect tot decorateur bergt ook de mogelijkheid in zich om terug te keren naar de essentie van de stad: de ruimte tussen de gebouwen. Stedenbouw dus.
De applicatie uar is gratis te downloaden bij iTunes en Android Market. Er staan circa 350 Rotterdamse gebouwen op, waarvan een deel net als de markthal in drie dimensies. Later dit jaar wil het NAi ook de rest van Nederland voorzien van een architectonische laag met maquettes, foto’s en teksten.
