Bewoners van suburbs zullen hun neus ophalen voor een balkon van 1,2 vierkante meter, maar voor grote-stadsbewoners betekent het Tea for Two-balkon een wereld van verschil. Eén stap buiten de gevel verandert het zicht op het stedelijk schouwtoneel compleet. Bijna elk raam en elke deur van maximaal twee meter breed leent zich voor dit aanbouwbalkon dat in een dag gemonteerd wordt.
‘In de zomer zat ik altijd dubbelgevouwen in mijn vensterbank tegen de "barre de fou" geleund. Dat anti-uitvalrek heb ik verlengd en van een bodem voorzien.’ Zo onstond de eerste versie van het tweepersoonsbalkon dat binnenhuisarchitect Pieter van Gendt ontwierp. Deze proefversie met dikke ronde buizen en een spijlenvloer hangt nog aan zijn huis aan de Amsterdamse Leliegracht. Toen hij open huis hield, bleek de belangstelling groot: vier mensen wilden meteen zo’n balkon kopen. Om aan alle eisen te voldoen moest Van Gendt het balkon grotendeels herontwerpen. De brandweer eiste een dichte vloer tegen branddoorslag van de benedenburen. Het kozijn mocht niet meer als bevestiging dienen omdat het balkon anders bij brand omlaag kan komen. De railing moet minstens een meter hoog zijn en vanwege klauterende kinderen mag de eerste 75 centimeter geen horizontale elementen bevatten. Ook de intuïtieve berekening van de constructie voldeed niet langer.
Het balkon hangt aan twee roestvrijstalen muurankers die door de muur steken, vier kleine ankers stabiliseren het balkon. De zijkant van het frame fungeert als dragende constructie: ‘Het is net een keukenkastje, dat wordt ook aan de bovenkant opgehangen. Als je het van onder zou moeten steunen, heb je veel zwaardere stutten nodig.’ Van Gendt liet het balkon doorrekenen door een groot ingenieursbureau. Met steun van het Nederlands Innovatiecentrum liet hij TNO vervolgens een rapport uitbrengen ‘om klanten gerust te stellen’. Voor de montage meet Van Gendt steeds ter plekke de gevel op. ‘Bij een heel smalle penant [de muurstrook tussen twee ramen] moet er veel metselwerk boven het raam zitten voor voldoende stevigheid. Ik heb daarvoor een tabel laten opstellen. Soms is een stalen balk aan de binnenzijde nodig.’
De diepte van het Tea for Two-balkon is een compromis tussen zitcomfort en constructie. Een dieper balkon heeft niet allen een grotere hefboomwerking, het wordt ook zwaarder belast doordat er meer mensen op kunnen. De verankering in de muur moet dan kwadratisch sterker worden. Zestig centimeter bleek voldoende om twee stoelen en een tafelblad te monteren. Om de geringe diepte te compenseren is de opstaande sierrand om het balkon – de planchet – gebogen zodat je je ellebogen kwijt kunt. Daar is er ook plaats voor potten met geraniums en een fles wijn.
Voor een vaste prijs verzorgt Van Gendt de bouwaanvraag. ‘Sinds 1 januari zijn balkons in Amsterdam "vergunningsplichtige bouwwerken", een aanvraag duurt minimaal vierenhalve maand. Maar ik heb zelfs vijf balkons die al twee jaar in de pijplijn zitten, compleet met hoorzittingen en rechtszaken. Dat is een nagel aan mijn doodkist.’
De gevel en kozijnen vereisen soms aanpassingen van het balkon, serieproductie in een lagelonenland is daarom onmogelijk. Van Gendt is een zelfproducerend ontwerper en hij laat een Utrechts constructiebedrijf de standaardelementen op voorraad maken en vervolgens op maat assembleren. Pas daarna worden ze verzinkt en gepoedercoat. De zwarte coating voelt zacht en vriendelijk aan. ‘Staal hoort zwart te zijn, grachtengroen vind ik iets voor houtwerk. Toch denkt bijna iedereen dat het balkon donkergroen is, het menselijk oog is blijkbaar erg geconditioneerd.’ Het Utrechtse bedrijf zorgt tevens voor plaatsing. Om het balkon van binnenuit te kunnen monteren, heeft Van Gendt een speciale lier gemaakt die tussen de kozijnen wordt geklemd. Ook ontwierp hij mallen om de gaten in de gevel te boren.
Ondertussen blijft Van Gendt sleutelen aan zijn Tea for Two-balkon. De stoelen en tafel zijn pas vanaf de tweede serie uitneembaar met een zelfborgende pen-gatverbinding, ook de parasolhouder in de planchet is nieuw. Tegenwoordig zijn de tafel en stoelen van perfoplaat, een stalen plaat met gaatjes. Dat oogt strakker dan het vroegere strekmetaal. Ook de aanblik van de onderkant van het balkon veranderde een paar keer. Nu steken de zijstaanders een stukje uit, alsof het balkon pootjes heeft, ‘maar daarover ben ik nog niet tevreden.’ De nieuwste accessoires zijn halfronde rugleuningen voor mensen met een slechte rug en een overkapping van matglas. ‘Ik zie het er nog van komen dat ik mijn balkon ooit als serre uitvoer.’
De planchet is er in acht stijlen, van de strakke Mackintosh tot de wulpse Horta. ‘Toen ik de publieksprijs van de Designprijs Rotterdam won zeiden collega-ontwerpers dat die ornamenten kitsch zijn. Vroeger was ik ook zo’n strenge ontwerper uit de Bauhaustraditie. Maar ik heb ontdekt dat ik van ornamenten houd, zoals slagroomtaart heel lekker kan zijn. Soms klopt het adagium less is more, maar vaak geldt het omgekeerde: less is bore.’
Het aanhangbalkon
Bewoners van suburbs zullen hun neus ophalen voor een balkon van 1,2 vierkante meter, maar voor grote-stadsbewoners betekent het Tea for Two-balkon een wereld van verschil.