Ratten bijten elkaar dood als ze met velen in een kleine ruimte verkeren. Mensen niet, die schikken en plooien, overleggen en ruziën, bedisselen en regelen. Deze week in een 18-delige serie over de strijd om de ruimte: de gedwongen verhuizing van een Utrechts volkstuinencomplex. Eenzaam staat het witte tuinhuisje op de immense zandvlakte, mannen met helmen lopen af en aan, vrachtwagens grommen en hijskranen zwiepen hun vrachten door het luchtruim. Hier, op de driehoekige strook vlak boven verkeersplein Oudenrijn, verrijst kantoren- en bedrijvenpark Papendorp. Volgens de reclamefolders van de gemeente Utrecht wordt dit het ‘Mini Sillicon Valley’ van Nederland. En daar komen niet alleen kantoortorens en flexhotels, maar ook tuinhuisjes. Om precies te zijn 156 stuks, want zoveel kavels zal volkstuinencomplex Groenewoud gaan tellen. Het eenzame witte tuinhuisje blijkt het showmodel te zijn dat toekomstige volkstuinders moet overhalen. Nu zitten die tuinders nog aan de andere kant van de snelweg, op complex De Hoge Weide, maar de verbreding van de A2 zal hun tuinen binnenkort onder het asfalt doen verdwijnen. Het idee om een volkstuin te combineren met andere functies is afkomstig van het AVVN, het Algemene Verbond van Volkstuindersverenigingen in Nederland. Eind jaren negentig realiseerde deze koepel zich dat de positie van zijn 25.000 leden op termijn onhoudbaar is: de oprukkende stad slokt steeds meer volkstuinen op en terreinen van een paar hectare liggen niet meer voor het oprapen. En dus maakte de AVVN een ideeënbundel ‘Samen leven, samen beleven’. West 8, ’s lands meest vooraanstaande bureau voor landschapsarchitectuur, pakte de handschoen op toen het werd gevraagd voor de ontwikkeling van Groenewoud en tekende acht kantoorvilla’s op een volkstuinencomplex. Advocaten en notarissen werken er tussen de groene tuinen, waar ook ‘de oude man met een tas prei op de brommer’ komt. ‘De gemeente krijgt er een groenlocatie bij die niet hoef te worden onderhouden’, zegt Theo Reesink van West 8. Een win-win-winsituatie kortom. Maar sprookjes bestaan niet, en in de luxueuze plannen met dubbele ligusterhagen waar wandelaars overheen kunnen kijken om zich te verlustigen aan de thematuinen, dreigt dan ook een groep buiten boord te vallen: de oude mannen op de brommers die nu nog een tuin op De Hoge Weide hebben. Ze zijn verplicht om zo’n wit tuinhuisje te kopen dat in opdracht van de AVVN is ontworpen. Woordvoerder Herman Vraklage schat de verkoopprijs van deze duurzame tuinhuisje met zonnepanelen op veertig- tot vijftigduizend gulden, ruim het dubbele van een standaardhuisje van Gamma of Praxis. ‘Steeds meer leden haken af vanwege de onzekerheid over de kosten’, zegt bestuurslid Herre Talsma van De Hoge Weide, ‘met een AOW-uitkering red je het niet, ook niet met de vijfduizend gulden subsidie die de gemeente heeft toegezegd. Hetzelfde geldt voor onze Turkse tuinders.’ Talsma is met zijn 47 jaar een jonkie op de volkstuin, ook zijn hoge opleiding maakt hem tot een uitzondering. Toen hij negen jaar geleden begon te tuinieren had hij zich heilig voorgenomen om geen bestuurswerk te gaan doen. Maar vorig jaar ging hij toch door de knieën: de oude bestuursgarde was dood, ziek of weg en hij kon het niet over zijn hart verkrijgen om zijn medetuiniers te laten stikken. ‘Ons uitgangspunt is “nieuw voor oud”, wij hebben tenslotte niet gevraagd om deze luxueuze huisjes op een toplocatie.’ Maar de gemeente Utrecht denkt daar anders over. ‘Je krijgt terug wat je hebt’, zegt Gert Prinsen, hoofd van de afdeling Verwerving van het Ontwikkelingsbedrijf, ‘dat betekent dus in principe “oud voor oud”. Oneerbiedig gezegd gaan mensen van een krot naar een splinternieuw huisje. Het zou tegenover andere tuinders onrechtvaardig zijn als wij dat allemaal betaalden.’ Naast het financiële probleem ziet Prinsen nog een tweede knelpunt: ‘Kunnen deze tuinders wel zo’n luxe complex in stand houden en onderhouden? Zou je niet moeten beginnen met kapitaalkrachtige huurders uit de Utrechtse binnenstad?’ ‘We hebben al verschillende aanmeldingen van advocaten gehad’, vertelt Talsma. ‘Het is natuurlijk fantastisch als je in een van die kantoorvilla’s werkt en tussen de middag pauze kunt houden in je eigen tuin. En voor die mensen is geld natuurlijk geen enkel probleem.’ Een luxe volkstuin voor yuppen, zo’n ontwikkeling past in de upgrading die ook zichtbaar is bij recreatieparken en vakantieparken. Maar nogmaals: wat gebeurt er met de huidige tuinders? Talsma ziet het somber in: ‘Metaalmoeheid is de grootste bedreiging. De laatste jaren verloedert het complex: er wordt geen onderhoud meer gepleegd waardoor de waarde van de huisjes steeds verder afneemt. Op 1 januari zouden we verhuizen, maar nu is het weer minstens een half jaar uitgesteld. Als bestuur zitten we klem tussen de overheid en onze leden die zeggen: “Wat hebben jullie nou bereikt?” Dit is een politiek probleem, maar de wethouder vindt het dossier nog niet rijp voor bespreking met ons.’ Inmiddels heeft West 8 het witte modelhuisje afgekeurd. Niet omdat het te duur is, maar uit esthetische overwegingen. De gemeente Utrecht heeft al een nieuwe architect op het oog, maar wil daarover niets zeggen voordat ze met de AVVN heeft overlegd. Maar misschien is het veel beter om helemaal geen architect in te schakelen zodat de tuinders zelf kunnen bepalen wat voor huisjes ze willen en voor welke prijs. Krijgen de advocaten vanuit hun kantoorvilla’s meteen een idee van de manier waarop ‘de oude man met een tas prei op de brommer’ rond moet zien te komen.
Taal / Language
Boeken
- Leven onder het luchtruim
- Bouw in de buurt – Leidraad voor Nederland
- Slim Zand – Hoe ASML verscheen in Veldhoven
- Asfaltreizen – Een verkenning van de snelweg
- Binckhorst Magazine
- De marktgids voor Amsterdam
- De mobiele stad – Over de wisselwerking van stad, spoor en snelweg
- De Ronde van U.
- De vierkante meter
- Eigen baas – Kort & krachtig
- Eindhoven Hoofdstad
- Groeten uit Vinexland
- Handboek Eigen Baas (gratis)
- Het land van Lely – Reisboek in 103 stukken
- Kruispunt Utrecht
- Kunstwerken & Kunstwerken
- Lelysteden – Een associatieve reisgids
- Naar een alzijdig station
- Onder Weg!
- Ruimte voor de Amsterdamse binnenstad
- Snelweg x Stad
- Stedelijke vraagstukken, veerkrachtige oplossingen
- Streetwise Rotterdam
- Turtle 1 – De auto uit Afrika
- Wij zijn goed
Kranten en tijdschriften
- AD Magazine
- Academie van Bouwkunst
- Arcam
- Archined
- Architectuur Lokaal
- Arma
- Autoweek
- BPD Magazine
- Blauwe Kamer
- Bouw
- Brussel Deze Week
- CRa
- De FLA-krant
- De Gids
- De Groene Amsterdammer
- De Journalist
- De Volkskrant
- De Zaak
- HP/De Tijd
- Het Financieele Dagblad
- Het Parool
- Humanist
- Intermediair
- Lira Bulletin
- Lucasx
- Mainline
- Metro
- NRC Handelsblad
- NRC Magazine
- NRC Next
- NRC Weekblad
- New Business
- OneWorld Magazine
- Podium voor Architectuur
- Psy
- S+RO
- Smaak
- Spiegel Online
- Stad-Forum
- Tijdschrift voor Sociale Vraagstukken
- Trouw
- Uit&thuis
- VPRO Gids
- Veldhovens Weekblad
- Vrij Nederland
- Wallenburgtribune
- Wij maken Nederland
Projecten
Onderwerpen
Series
- De kust
- De lunch
- De markten van Amsterdam
- De mobimens
- De telefooncel
- Dossier A2
- Dossier A4
- Dossier A10
- Dwars kijken
- Expats
- Fietsverkenningen zuidwestflank Amsterdam
- Get your kicks on the E3
- Groeten uit Vinexland
- Het ontwerp
- Het product
- IJ-tje
- Na dato
- Noord-Amsterdam
- Poldernormen
- Rond Brussel
- Sloop
- Stedenatlas
- Strijd om de ruimte
- Tand des tijds
- Turtle 1
- Wat doet dat daar
- Weststrook
- Zinloze mobiliteit