Rusland heeft niet alleen een drankprobleem, ook het gebruik van drugs neemt een hoge vlucht. Op straat is daar weinig van te merken. De veelal jonge gebruikers wonen bij hun moeder thuis en bereiden hun drugs zelf. 'Russen willen de maximale kick. Daarom zie je bij ons geen oude junkies.'In de modderige sneeuw op het Lubljiankaplein in Moskou staat een rij oude vrouwtjes te wachten. Een normaal tafereel in Rusland, waar op elke straathoek roetsjniki (handverkopers) leuren met worsten, een paar pakjes sigaretten, een babytruitje of een bosje bloemen. Maar deze omaatjes hebben andere handelswaar: ze verkopen spuiten, slaappillen en ingrediënten om chorny (opium) en vint (een soort speed) te bereiden. Pikant detail is dat ze recht tegenover het beruchte hoofdkwartier van de KGB staan. Onder Stalin werden hier tienduizenden Russen gemarteld, tegenwoordig wordt het classicistische gebouw met schijnwerpers fraai uitgelicht. Een rillerige jongen neemt een oma met een stok even apart. Met een heimelijke blik over hun schouder komt de transactie tot stand en de oude vrouw schuifelt terug naar haar plaats in de zwijgende rij. De babusjka's verkopen nauwelijks kant-en-klare drugs. Daarvoor staan de jachtige runners klaar bij de nabijgelegen kiosk. Geef ze 25.000 roebel (omgerekend 4,5 dollar) en een lege spuit en met een beetje geluk komen ze na een kwartiertje terug met een shot van 1,5 cc vint. Russen schuwen het experiment niet. De alcoholist/schrijver Venedikt Jerofejev geeft in zijn poëem Moskou op sterk water het recept van zijn cocktail Kattepies: 100 gram Zjikoeljevski bier, 30 gram shampoo 'Koopmansgenot', 70 gram lotion tegen roos, 30 gram middel tegen zweetvoeten en 20 gram insectenverdelgingsmiddel. Veel Russische jongeren grijpen naar de spuit in plaats van naar de traditionele fles, maar hun experimenteerdrift is hetzelfde. Kyrill (26), een slanke jongen met een intelligent gezicht, wil wel laten zien hoe hij vint maakt. Hij gebruikt het al acht jaar en is een cook van de oude stempel: hij bereidt alleen voor vrienden en verkoopt niet. Naar goed Russisch gebruik moet ik mijn schoenen uitdoen in zijn appartement dat uitkijkt op een van de zeven suikerpaleizen van Stalin. In de keuken stalt hij de ingrediënten voor zich uit: aanstekerbenzine, rode fosfor, iodine, zuur, soda en twee bruine flesjes Solutan hoestsiroop. Met uitzondering van de benzine is het complete pakket voor 85.000 roebel te koop bij de babusjka's op het Lubljiankaplein. Een laborant zou jaloers zijn op de vaardigheid waarmee Kyrill vloeistoffen scheidt, affakkelt, druppelt, droogt, oplost, inkookt, bijmengt en laat kristalliseren. "De eerste keer dat ik vint bereidde was ik op van de zenuwen. Ik zie me nog met de gevulde spuit in mijn hand staan, wetend dat ik mezelf dood zou spuiten als ik één fout had gemaakt. En ondertussen stonden mijn vrienden ongeduldig op de deur te rammen." Langzaam maken de zoete lucht van de siroop en de bijtende zuurlucht plaats voor de frisse fruitgeur van vint. Het drie uur durende proces is bijna ten einde en met Kyrills rust is het gedaan. Vint is een soort superspeed en werkt twaalf tot 24 uur, daarna volgt een flinke depressie. "Vrouwen raken er seksueel heel opgewonden van, soms is dat niet leuk meer. Zelf word ik heel gevoelig. Op vint kan ik overal in verdwalen: gesprekken, seks, kruiswoordpuzzels. Maar vooral tekenen, mijn grote passie." 's Avonds werkt de voormalige automonteur Kyrill als croupier in een casino. "Het is stom werk, maar het betaalt goed en het zorgt dat ik m'n gebruik onder controle houd. Als ze namelijk iets aan me zouden merken vlieg ik er acuut uit. Af en toe moet ik de telefoon er echt uittrekken omdat vrienden blijven zeuren dat ik vint moet maken. En hoe kan ik dan nee zeggen?" Veel gebruikers weten zijn zelfbeheersing niet op te brengen en gebruiken vint tot ze erbij neervallen. In 1985 kreeg het gebruik van verdovende middelen een stevige impuls van Gorbatsjovs drooglegging, maar het nam pas echt een hoge vlucht met de ineenstorting van het Sovjetsysteem. Volgens de onderminister van Gezondheid is het aantal druggebruikers de afgelopen drie jaar vervijfvoudigd. Generaal-majoor Alexander Sergejev van het ministerie van Binnenlandse zaken schat dat er twee miljoen druggebruikers zijn, verhoudingsgewijs is dat achtmaal zo veel als in Nederland. Vijftien procent van de bevolking zou volgens hem ooit drugs hebben geprobeerd. In ieder geval zijn ze jong, tussen de twaalf en dertig jaar, en de meesten wonen gewoon bij hun moeder. Drugs zijn nog niet alles bepalend in hun leven. Nogal wat gebruikers die ik ontmoet knutselen aan brommers, spelen in een bandje of zweren bij Naked Lunch van godfather William Burroughs vijf jaar geleden vertaald in het Russisch. Het heeft wel wat van de Nederlandse drugsscene van eind jaren zeventig, begin jaren tachtig. Hun drugs maken de meeste gebruikers zelf: uit papavers brouwen ze het opiaat chorny en uit hoestsiroop maken ze vint. Heroïne en cocaïne zijn bijzaak en komen buiten de grote steden nauwelijks voor. De mafia speelt daarom nog geen grote rol in de scene. Met afpersing, prostitutie, wapenhandel en internationale drugshandel kunnen criminelen veel meer geld verdienen dan met de verkoop van drugs aan armlastige Russische junkies. Zelfgemaakte drugs zijn niet wettelijk verboden. Ook de 'gewone' drugs worden officieel niet hard aangepakt. Artikel 228 van het wetboek van Strafrecht staat het bezit toe van maximaal vijfhonderd gram marihuana of vijftig gram opium. Alleen methadon wordt gevaarlijk geacht: het maximaal toegestane bezit is 1,6 gram. Maar de militsia voert een beleid van grote willekeur: wie wat geld heeft kan makkelijk uit handen van de politie blijven, kleine sukkelaars worden opgepakt. Het parlement moet zich deze maand uitspreken over een wet die druggebruik strafbaar stelt en die druggebruikers de keuze geeft: zitten of afkicken. Maar niemand weet waar alle gebruikers vervolgens heen moeten. De gevangenissen zitten overvol en afkickklinieken zijn dun gezaaid. Spuiten is in Rusland de favoriete manier om drugs te gebruiken. Slikken, roken of snuiven is geen optie: shotten is the real thing. Terwijl Nederlandse gebruikers overstappen van spuiten op chinezen, is de ultieme kick voor hun Russische collega's om in de ene arm een shot vint te laten zetten en gelijktijdig in de andere arm een shot chorny. De meeste gebruikers geven de voorkeur aan hun eigen spuit, maar in vriendenkringen worden spuiten op grote schaal gedeeld. Hepatitis B is daardoor wijd verbreid onder Russische gebruikers. Door de langdurige communistische isolatie kent Rusland nog steeds relatief weinig besmettingen met het aidsvirus. Op 20 februari stond de teller op 2.903 seropositieven, tot 1996 vooral veroorzaakt door homoseksuele contacten en bloedtransfusies. Maar in 1996 kwamen er achthonderd HIV-geïnfecteerde druggebruikers bij. Als het aidsvirus eenmaal in een lokale drugsscene geïntroduceerd is, verspreidt het zich razendsnel. Dat bleek in de WitRussische industriestad Svetlogorsk, zeshonderd kilometer ten zuidwesten van Moskou. In mei 1996 waren alle gearresteerde druggebruikers nog seronegatief, twee maanden later bleek ruim de helft van de 333 opgepakte junkies besmet. Ook in Oekraïne grijpt de epidemie snel om zich heen. Toch halen druggebruikers hun schouders op over aids. Ze kennen niemand die het heeft en daardoor blijft het in hun ogen een ziekte van Amerikanen en negers. Om de dreigende epidemie onder druggebruikers de pas af te snijden ontwikkelt het Nederlandse Trimbos-instituut in opdracht van de Verenigde Naties voorlichtingsmateriaal. Voor lokale voorlichters worden regelmatig internationale stages georganiseerd en in januari waren twee Russische ex-gebruikers twee weken in Nederland om de Dutch approach te leren kennen. De spuitenruil en de methadonverstrekking maakten indruk op Alek (24) en Vitalek (25), net zoals de dakloze gebruiker met aids in een verzorgingshuis: "Die man had een prachtige kamer met tv." Maar Vitalek heeft ook kritiek: "'s Morgens staan de Nederlandse gebruikers als soldaten in de rij voor de methadonbus. Nu beginnen ze ook nog te zeuren om heroïneverstrekking, het zijn net verwende kinderen." Alek vond de Nederlandse gebruikers somber en opgefokt. "Veel mensen hebben aids en zijn dakloos. Bij ons wonen gebruikers gewoon bij hun ouders of bij vrienden. Ze zien er beter uit en maken ook pret." Dat Nederlandse gebruikers zo voorzichtig zijn met gebruiken verbaast hem: "Russen willen de maximale kick. Als wij drugs gebruiken maken we ons geen zorgen om ons lichaam. Daarom zie je bij ons geen oude junkies. De Russische ziel is zo anders dan de Nederlandse, wij kunnen niet omgaan met jullie vrijheid op drugsgebied." Aanvankelijk was Amsterdam voor de fervente hasjroker Vitalek het paradijs. "De eerste politieagent kwam ik pas na vier dagen tegen, en die was nog aardig ook. Amsterdam is een sprookje, maar ik zou er niet willen leven. Overal zijn sex en drugs te koop, en dat allemaal om toeristen te behagen. Nederlanders zijn niet echt, ze hebben hun ziel verkocht en moeten altijd maar vriendelijk zijn voor toeristen. Ik voel medelijden met ze." En Amsterdam loste de belofte van een swingende alternatieve muziekscene niet in. "Het was een beetje saai, de muziek was weinig opwindend, in Moskou gebeurt meer." Vier jaar geleden leerden ze elkaar kennen toen Vitalek aan Alek vroeg om zijn ader even af te drukken zodat hij een shot kon zetten. Ze bleken allebei fan van de grungeband Jane's Addiction uit Los Angeles en werden vrienden. Een tijdje speelden ze samen in een band, Vitalek maakt nu cassettes met geluidsmuren en oerkreten. Ze eten beiden geen vlees en drinken geen alcohol, maar verder zijn ze elkaars tegenpolen. Alek is een sensitieve intellectueel, verbaal begaafd en tobberig. Vitalek is een blokje Russisch beton: eigenwijs, koppig en mystiek. Op zijn schouder heeft hij een grote tatoeage van een magere monnik in lotuszit. Vitalek heeft vooruitstrevende ouders. Bij hun datsja mag hij weed verbouwen en zijn moeder verstopt zelfs een deel van de oogst zodat hij niet alles in een keer oprookt. Want hij blowt elke avond om van de spuit af te blijven. "Ik wil niet weer vint shotten. Ik heb het drieënhalf jaar gedaan en ik was helemaal vermagerd en uitgeput. Vint is niet te beheersen. Ik leefde van diefstal en toen kreeg mijn moeder nachtelijke telefoontjes dat ze moest betalen omdat ze ons anders zouden vermoorden. Zij huilde dag en nacht." Toen Vitalek een baantje bij een nachtkiosk kreeg, stopte hij met shotten. Maar hij denkt er nog elke dag aan. Steeds meer Russische gebruikers stappen over op kant-en-klare drugs. Op het platteland zijn ze nog zelf in de weer met papaverbollen, maar in de grote steden is het halffabrikaat tar, een soort opiumsmurrie, veel populairder. Het is minder bewerkelijk dan het opiumbrouwsel chorny, maar nog niet zo makkelijk als heroïne. Heroïne wordt nog steeds vooral door de nouveau riche en de westerse ex-pats gebruikt, maar langzaam sijpelt het door naar de onderkant van de markt. Misja (23) heeft heroïne een paar maanden geleden ontdekt. Hij is een typisch grotestadsboefje met geplakte haren. Officieel verdient hij zijn geld als taxichauffeur, maar zijn grootste inkomstenbron is het rippen van andere gebruikers. "Liefst van die jonge, rijke gastjes die niet weten waar ze moeten scoren. 'Geef het geld maar aan ome Misja', zeg ik tegen ze." Zet hem in New York of Amsterdam neer, en hij redt zich wel. Hij heeft net voor 100.000 Roebel een kwart gram witte heroïne gekocht. "Dat is even duur als de ingrediënten die nodig zijn om een gram chorny te bereiden. Met chorny kun je meer shots zetten, maar die werken korter. Geef mij dus maar heroïne." Op de onderkant van een colablikje lost hij zijn dope op en zuigt de vloeistof in zijn spuit. Trots vertelt hij dat hij het trucje met het blikje heeft opgepikt van Mick O'Rourke in de film The Bullet. Zoals de meeste gebruikers is hij een jaar of vijf, zes geleden begonnen. Eerst vint, daarna opium en nu heroïne. Af en toe maakt hij zich zorgen over zijn toekomst en denkt hij over afkicken, maar vanavond brandt het geld in zijn zak. Dus vertrekken we naar de heroïnescene van Moskou. Op het eerste gezicht is de Miklugo Maklajastraat een van de vele Moskouse vierbaanswegen met flats. Steunend stopt de aftandse bus in een modderige plas, auto's scheuren voorbij. Hier wonen veel zwarte studenten uit de voormalige communistische broederlanden van Centraal-Afrika. Toen zowel de Sovjetunie als hun geboorteland ineen stortten hebben velen zich in de drugshandel gestort. Koeriers vliegen met een maag vol condooms met heroïne en cocaïne heen en weer. Gehaast loopt Misja langs de flats. "Verdomme, overal politie", scheldt hij als een jeep van de militsia over het trottoir op ons afkomt. De wagen scheurt verder, gehaaste schimmen roepen elkaar wat toe en verdwijnen in het duister. Na een kilometer lopen is er ineens beweging in een parkje voor een van de flats. Uit het niets duiken twintig, dertig zwarte dealers op in de modderige sneeuw. "Geroïn, kokaïn", sissen ze. Plotsklaps lijkt het de Zeedijk van tien jaar geleden. Bleke jongens en meisjes snellen toe en drugs en geld wisselen van eigenaar. Als er tussen de flats een politiewagen opduikt, stuift iedereen uit elkaar. Twee Afrikanen worden opgepakt, maar een paar honderd meter verder mogen ze al weer uitstappen. Blijkbaar hadden ze genoeg geld om de agenten wat toe te schuiven. Ondanks de honderdduizenden druggebruikers valt de drugsscene in Moskou nauwelijks op. De meesten zijn nog jong en wonen bij hun ouders, drugs zijn nog half legaal en ziektes hebben nog niet toegeslagen. En bovendien eist de drank traditiegetrouw een veel zwaardere tol. Onder president Jeltsin is de gemiddelde leeftijd van de Russische man afgenomen van 63 naar 57 jaar, een daling die geheel is toe te schrijven aan alcohol. De meeste Russen herkennen druggebruikers nog niet als ze erover struikelen. Vlakbij het Lubljiankaplein slaat een jongen van een jaar of zestien tegen de grond. Hij krabbelt overeind, valt weer half, knalt tegen een lantaarnpaal en komt tegen een etalageruit tot stilstand. Zijn vriendinnetje staat er met glazige ogen bij. "Ketamine", zegt Alek met een grijns, "Een hallucinerend middel waarvan je als een machine gaat bewegen. Vaak krijg je de spuit niet eens meer uit je arm als je een shot hebt gezet." Zonder resultaat probeert een omaatje de jongen overeind te helpen, ze zou een van de dealende vrouwtjes kunnen zijn waar de jongen net zijn spuit heeft gekocht
Taal / Language
Boeken
- Leven onder het luchtruim
- Bouw in de buurt – Leidraad voor Nederland
- Slim Zand – Hoe ASML verscheen in Veldhoven
- Asfaltreizen – Een verkenning van de snelweg
- Binckhorst Magazine
- De marktgids voor Amsterdam
- De mobiele stad – Over de wisselwerking van stad, spoor en snelweg
- De Ronde van U.
- De vierkante meter
- Eigen baas – Kort & krachtig
- Eindhoven Hoofdstad
- Groeten uit Vinexland
- Handboek Eigen Baas (gratis)
- Het land van Lely – Reisboek in 103 stukken
- Kruispunt Utrecht
- Kunstwerken & Kunstwerken
- Lelysteden – Een associatieve reisgids
- Naar een alzijdig station
- Onder Weg!
- Ruimte voor de Amsterdamse binnenstad
- Snelweg x Stad
- Stedelijke vraagstukken, veerkrachtige oplossingen
- Streetwise Rotterdam
- Turtle 1 – De auto uit Afrika
- Wij zijn goed
Kranten en tijdschriften
Projecten
Onderwerpen
Series
- De kust
- De lunch
- De markten van Amsterdam
- De mobimens
- De telefooncel
- Dossier A2
- Dossier A4
- Dossier A10
- Dwars kijken
- Expats
- Fietsverkenningen zuidwestflank Amsterdam
- Get your kicks on the E3
- Groeten uit Vinexland
- Het ontwerp
- Het product
- IJ-tje
- Na dato
- Noord-Amsterdam
- Poldernormen
- Rond Brussel
- Sloop
- Stedenatlas
- Strijd om de ruimte
- Tand des tijds
- Turtle 1
- Wat doet dat daar
- Weststrook
- Zinloze mobiliteit
Trefwoorden
- Aids
- Amsterdam
- Architectuur
- Auteursrecht
- Auto
- Bajes
- Bedrijventerrein
- Berlin
- Bos en Lommermarkt
- Brussel
- China
- Corona
- Drugs
- Eindhoven
- Fietsen
- Ghana
- Groot-Amsterdam
- India
- Luchthaven
- Markt
- Monumenten
- Ontwerpen
- Openbaar Vervoer
- Openbare ruimte
- Psychiatrie
- Reclamemasten
- Rotterdam
- Schiphol
- Shopping
- Snelweg
- Teksten voor fotoboeken
- Toerisme
- Veiling Aalsmeer
- Veldhoven
- Verboden toegang
- Verrommeling
- Vinex
- Wegen