‘Na de hele nacht met zijn vieren in een studentenwoning naar videofilms te hebben gekeken, gingen de verdachten de twee slachtoffers te lijf met respectievelijk een hamer en een ratelsleutel. Hun schedels werden ingeslagen. Een van hen overleed onmiddellijk, de ander kreunde nog. De nog levende student kreeg een elektriciteitssnoer om zijn nek gewikkeld waar de twee verdachten aan begonnen te trekken. Het wurgen mislukte omdat de draad knapte. Daarna werd het slachtoffer met een aardappelschilmesje een aantal malen in zijn keel gestoken waarna het drukken van een plastic zak op zijn gezicht hem van de laatste adem moest beroven. In hun lugubere ijver geen sporen van de diefstal achter te laten, werden voor het verlaten van de woning de huisraad en de lichamen van de slachtoffers met benzine besprenkeld en aangestoken. ‘ Verbijsterd vraagt de officier van justitie zich af: ‘Hoe ter wereld is het mogelijk dat twee twintigjarigen (22 en 23 jaar oud) zoiets doen om zo'n onnozele buit. ‘ De twee zijn in Delft studerende Indonesiërs, die geen van beiden een beurs hebben en op deze manier aan geld wilden komen. De psychiaters kunnen geen geestelijke stoornis vinden en achten de daders volledig toerekeningsvatbaar. De officier eist 15 jaar onvoorwaardelijk. Dit verhaal verschijnt 22 juli 1987 op de voorpagina van het NRC Handelsblad. Wil de krant zijn lezers eens lekker laten griezelen? Nee, het rechtbankverslag wordt zo prominent gepubliceerd omdat het blad een antwoord denkt te hebben gevonden op de verontrustende vraag 'hoe ter wereld is dit mogelijk'. Aanwijzingen voor een verklaring vond de NRC-journalist in het pleidooi van de advocaten. In hun poging de zaak voor verder onderzoek terugverwezen te krijgen stelden de advocaten dat de daders ‘normaal heel timide en hulpvaardige jongens ‘ zijn. In die noodlottige nacht hadden zij een Dr Jekyll and Mr Hyde-metamorfose ondergaan. Oorzaak volgens de advocaten: ‘Ze hebben flessen bier gedronken en enkele tabletten rohypnol geslikt. ‘ De NRC-journalist gaat met deze hypothese aan de slag. Hij vraagt deskundigen om commentaar. Veroorzaakt het slaapmiddel rohypnol agressie? De vice-president van de Rotterdamse rechtbank: ‘Er voltrekt zich 'een ramp' binnen de kringen van de drugs- en alcoholverslaafden in Nederland (...) Het is doodeng. In bijna elk strafdossier dat ik tegenwoordig opensla, voert de verdachte als verklaring voor zijn geweldsdelicten aan, dat hij rohypnol geslikt heeft. ‘ De geneesheer-directeur van de psychiatrische observatiekliniek Pieter Baan: ‘Rohypnol moet onmiddellijk uit de handel genomen worden. Het laatste jaar hebben we ettelijke gevallen gehad waar rohypnol een rol speelt. Junks slikken de pillen als pindanootjes. ‘ De ongezouten kritiek van deze twee deskundigen wordt naast het gruwelijke rechtbankverslag opgenomen. Het stuk wordt op de voorpagina geplaatst en krijgt de kop 'Slaappil rohypnol met drugs wekt agressie op'. Het NRC Handelsblad is een serieuze krant en daardoor krijgt de hypothese gewicht. Rohypnol is met een half miljoen recepten per jaar een van de belangrijkste slaapmiddelen in Nederland. Het behoort tot de familie van de benzodiazepinen, waartoe bijvoorbeeld ook valium, librium, dalmadorm en mogadon behoren. Het zijn rustigmakers en slaapmiddelen. De benzodiazepinen zijn in de jaren zestig geïntroduceerd als opvolgers van de barbituraten, die bekend stonden om het gevaar voor een fatale overdosis. Doordat dit risico bij benzodiazepinen vele malen kleiner is, worden ze snel populair en de ene na de andere variant wordt gelanceerd. Sommige helpen bij het inslapen, andere bij het doorslapen, er zijn zwaardere varianten, en lichtere. Rohypnol wordt in 1979 op de markt gebracht als een vrij zwaar, middellang werkzaam slaapmiddel. Al vanaf de introductie is bekend dat rohypnol zeker geen onschuldig middel is. Doses van meer dan vier milligram kunnen het gedrag ontremmen, angstgevoelens verminderen en geheugenstoornissen bewerkstelligen. Naar aanleiding van deze affaire zal de Nederlandse Vereniging van Verslavingsgeneeskunde later een literatuuronderzoek doen. De onderzoeker concludeert op basis van de wetenschappelijke artikelen van de afgelopen twintig jaar dat het optreden van agressie bij rohypnolgebruik reeds lang bekend is, maar dat het zelden voorkomt en zeker niet specifiek is voor het middel rohypnol. Agressie wordt mogelijk gemaakt door de ontremmende werking, een kenmerkende eigenschap van alle benzodiazepinen, aldus de onderzoeker. Er is wat dat betreft dus geen principieel verschil tussen bijvoorbeeld librium en rohypnol. Dit verklaart tevens waarom buiten Nederland andere benzodiazepinen populair zijn bij druggebruikers, zoals halcion in Frankrijk en valium in de Verenigde Staten. Een soortgelijke ontremmende werking als bij benzodiazepinen is volgens de onderzoeker bekend bij 'alcohol'. Of deze ontremming al dan niet tot agressie leidt, is niet zozeer afhankelijk van het middel rohypnol, valium of alcohol, als wel van ‘psychische en mogelijk externe factoren ‘. Oftewel, zoals een ander farmacoloog zegt: ‘Mensen die geen agressieve neigingen hebben, krijg je met die stof absoluut niet agressief. ‘ Deze laatste uitspraak staat in september in Het Vrije Volk. Zover is het echter nog lang niet. In de eerste weken laten de kranten zich geenszins hinderen door wetenschappelijk materiaal. De ondervraagde deskundigen evenmin. De dag na zijn openingsartikel belt de NRC-journalist naar Het Binnenhof. Ja, ze hebben de krant gelezen, en de VVD heeft al een afgeronde mening. Mevrouw A. Terpstra weet dat ‘vooral in België zonder doktersinterventie dit middel in zware doseringen op de markt wordt gebracht. ‘ Zij vindt dat artsen zich goed moeten realiseren welke ‘vreselijke reacties ‘ rohypnol teweeg kan brengen, en ‘zij moeten dit middel alleen nog maar in beperkte hoeveelheden voorschrijven ‘. Het CDA overweegt kamervragen over de zaak te stellen. WVC heeft een commentaar voorbereid: ‘We weten dat het misbruik van rohypnol een groot probleem is en zijn bezig er iets aan te doen. ‘ Het ministerie overweegt de huisartsen op het gevaar attent te maken en om overleg te voeren met de farmaceutische industrie. Op de derde dag opent Het Vrije Volk met de kop ‘Breng rohypnol onder de Opiumwet ‘. Het is een hartekreet van de Rotterdamse politie. De hoofdinspecteur van de afdeling Verdovende Middelen stelt dat Rotterdam ‘overspoeld wordt met rohypnol, dat is verkregen door bedreiging van huisartsen, gestolen recepten en invoer vanuit België. ‘ Een Rotterdamse huisarts vervolgt: ‘Ik heb in mijn spreekkamer al twee keer liggen rollebollen met junks (...) Artsen uit andere delen van Nederland staan gewoon met hun oren te klapperen als ik hen vertel dat ik laatst weer de hond moest loslaten. ‘ Wat hem betreft kan rohypnol uit de handel worden genomen: ‘Het helpt wel niet veel, maar de overheid laat dan tenminste wat zien. ‘ Een apotheker bij de Rotterdamse GG&GD geeft als verklaring voor de populariteit van rohypnol bij verslaafden, dat het ‘normvervagend ‘ werkt, en ongeveer dezelfde ‘hallucinatie ‘ geeft als een shot heroïne. De directeur van een Rotterdams verslaafdencentrum voert tot slot aan: ‘Een junk met rohypnol kan rustig een winkel binnenstappen en iets meenemen terwijl tien mensen op zijn handen kijken. ‘ De Amsterdamse redactie van het Brabants Dagblad weet die dag te melden dat zowel de Amsterdamse GG&GD als het Jellinekcentrum ‘de barbituraten ‘ (sic) overbodige geneesmiddelen vinden. In combinatie met harddrugs of alcohol leidt gebruik tot zeer agressief gedrag, criminaliteit en tijdelijk geheugenverlies, aldus beide instanties. Het blad verneemt van een arts van de GG&GD dat zeker de helft van de achtduizend druggebruikers in Amsterdam slaappillen gebruikt. Met hen zou volgens deze arts ‘niets meer te beginnen zijn ‘ en daarom worden ze ‘uit het methadonprogramma gegooid ‘. Ook het ANP gaat op zoek naar nieuws. Het vindt in het jaarverslag van een regionaal inspecteur van de volksgezondheid een toepasselijke zinsnede: ‘Het gebruik van bepaalde slaap- en kalmeringsmiddelen door heroïneverslaafden neemt zorgwekkende vormen aan. ‘ De inspecteur tegenover het ANP: ‘... veel huisartsen [zijn] zich wel bewust van de gevaren, maar komen nogal eens in het nauw als verslaafden hun spreekuur bezoeken. Soms worden ze bedreigd. ‘ Desgevraagd zegt hij echter: ‘Concrete cijfers over het misbruik zijn niet te geven ‘. Dit telexbericht vindt op zaterdag 25 juli, de vierde dag, zijn weg naar vele regionale bladen. Het verschijnt onder koppen als: 'Slaapmiddel populair bij verslaafden - gebruik gevaarlijk'. Trouw vindt een nieuwe deskundige, dr P.A. Roorda, de adviseur verslavingsaangelegenheden van het ministerie van justitie. In een groepsgesprek met verslaafden is Roorda erachter gekomen waarom verslaafden ‘zo dol zijn op dit middel ‘. Een jaar eerder schreef hij een kort stuk in Medisch Contact: ‘... een van de belangrijkste werkingen van benzodiazepinen is de anxiolytische (= angstonderdrukkende). Wij zijn dan geneigd te denken aan angst voor pijn, voor de dood, neurotische angsten en noem maar op, maar de angst waar het hier om gaat is gewoon de angst voor de politie: het steelt veel gemakkelijker als je niet zo door die angst wordt geplaagd. 'Vroeger liep ik aldoor over mijn schouder te kijken als ik aan het scoren was, maar met rohypnol klim ik raam in en uit en het doet me niks.' Zo zit dat ‘, aldus Roorda. Trouw's koppenmaker: ‘Met rohypnol steelt het veel makkelijker. ‘ Die dag verschijnt ook een flink artikel in de Haagse krant Het Binnenhof. De Haagse officier van justitie stelt dat rohypnol debet is geweest aan het geweld tijdens de voetbalwedstrijd FC Den Haag-Ajax op 1 maart van dat jaar. Immers: ‘Als het middel met alcohol of drugs wordt ingenomen is de uitwerking funest. De gebruiker wordt uitermate agressief en ziet geen gevaar meer. ‘ De rellen tijdens die wedstrijd spraken tot de verbeelding: ‘Nooit eerder binnen een Nederlands voetbalstadion is zo hevig strijd geleverd tussen politie en supporters ‘, schreef De Volkskrant indertijd. Er vielen 25 gewonden, de politie verrichtte elf arrestaties. De rellen waren vooral zo schokkend omdat onduidelijk bleef wat de oorzaak was van zoveel zinloos geweld. 'Schuldvraag ligt als bom tussen partijen' luidde de kop van De Volkskrant. Die vraag was dus beantwoord. Het Binnenhof vindt ook nog een nieuwe bron van herkomst: rohypnol zou ‘naar verluidt ‘ ook uit Turkije worden gehaald. De eerste vier dagen van de 'rohypnol-affaire' moeten de Nederlandse krantenlezer een onbehagelijk gevoel hebben gegeven. Een onschuldig ogend slaapmiddel  – ‘Mevrouw Willemse, je weet wel die vrouw twee deuren verder, die slikt het ook, krijgt ze gewoon van haar dokter als ze erom vraagt ‘ – blijkt grote rampen aan te richten. Bijna al het geweld in Nederland wordt erdoor veroorzaakt, ze kunnen geen dossier meer openslaan ... Junks slikken die pillen als apenootjes ... Het is net zo lekker als heroïne ... Junks gaan ervan stelen als de raven ... Voetbalvandalen gebruiken het om elkaar af te maken in orgiën van geweld ... Het is zo verslavend dat huisartsen worden bedreigd voor een nieuw recept ... Er bestaat een internationaal netwerk van illegale import, tot in Turkije toe ... Het verandert timide, hulpvaardige jongens in moordende beesten. Er waart kortom een spook door Nederland: rohypnol. Dat een drug verantwoordelijk wordt gesteld voor geweld en criminaliteit is niet nieuw. In het midden van de jaren dertig werd bijvoorbeeld marihuana als uiterst gewelddadig voorgesteld. 'Marihuana, Weed With Roots in Hell' zou een 'killer drug' zijn, aldus de Amerikaanse media. De Nederlandse media hebben beet. Er verschijnt een hausse van artikelen over rohypnol. In één week alleen al in de dagbladpers minstens 35 artikelen. Hoe men in die stapel ook speurt, nieuwe feiten over rohypnol vindt men er niet. In de eerste vier dagen zijn alle ingrediënten al aanwezig. De soep zal daarmee echter nog wel steviger worden gekruid. De vermoedens van de eerste dagen worden tot feiten verheven, nieuwe anekdotes worden toegevoegd, de ene nog smeuïger dan de andere. Elke journalist lijkt een eigen deskundige te zoeken, en hem te vragen: ‘Kent u incidenten van agressie die tot nu toe onverklaarbaar waren? ‘ Ja, zegt de directeur van het Jellinekcentrum, drs J.A. Walburg, tegen het NRC Handelsblad.  ‘Een bizar incident was laatst dat iemand zo maar een mes in het been van iemand anders zette ‘. Ja, zegt R. Jaarsma van het Utrechtse Consultatiebureau voor Alcohol en Drugs (CAD): ‘[Ik heb] met eigen ogen gezien hoe één van mijn cliënten een vuilniszak over een verrijdbare vitrine met horloges trok en wilde meenemen. ‘ Het Utrechts Nieuwsblad vervolgt zijn nieuwsgaring:  ‘Een junk ging er onlangs bij een benzinestation met een veewagen met varkens van door; de slang stak nog in de tank en de pomp werd van haar sokkel gerukt. ‘ In augustus is het agressie-thema op zijn top: ‘Er zijn gevallen gerapporteerd van mensen die volledig door het dolle geraakten en in staat bleken om iedereen die hen een strobreed in de weg legde te vermoorden ‘, schrijft Het Parool op 3 augustus. De zaterdagbijlage van het NRC Handelsblad opent op 15 augustus met een grote tekening van een tafel met daarop een pot pillen en een injectiespuit. Achter de tafel staat een jongeman met een gebroken fles in zijn vuist en holle ogen waarin lichtjes branden. Mr Hyde from cyberspace. 'Buskruit voor drugsverslaafden', luidt de kop. ‘De ontwrichtende neveneffecten van het ongeremde rohypnol-slikken (...) De geoefende slikker (...) Het schuimbekkende type (...) Schakelt het geweten uit (...) De junk verandert in een ongeleid projectiel (...) De Formule I onder de peppillen ‘. We zijn nauwelijks anderhalve kolom gevorderd. Ook het thema van de bedreigde huisarts wordt verder uitgediept. Het Vrije Volk-citaat: ‘Ik heb al twee keer liggen rollebollen met junks, ‘ wordt in Trouw: ‘... een enkele huisarts wil wel kwijt dat hij tegenwoordig enkele malen 's weeks ligt te rollebollen. Een ander zegt zelf regelmatig op de behandeltafel te belanden. ‘ En dat wordt in Het Parool: ‘Per jaar schrijven Amsterdamse huisartsen dertigduizend recepten voor rohypnol uit, dikwijls omdat zij onder druk worden gezet door verslaafden. ‘ Dikwijls omdat. 'Voetbalvandalen en rohypnol' wordt ook een geliefd thema. De feiten: tijdens de rechtszaak naar aanleiding van de rellen bij FC Den HaagAjax had één FC Den Haag-supporter verklaard één rohypnol te hebben geslikt. Deze rechtszaak diende in maart en De Volkskrant schreef toen 'Voetbalvandalen slikken rode pil'.  Vier maanden later, tijdens het hoogtepunt van de rohypnolaffaire komt Het Binnenhof met de kop: 'Rohypnol is de oorzaak van de voetbalrellen in Den Haag'. In De Gelderlander heet het: ‘Voetbalsupporters worden een gevaar voor zichzelf en anderen ‘. Ook andere incidenten bij voetbalwedstrijden worden tot druggebruik herleid. ‘Er gaan geluiden op dat het agressieve gedrag na de wedstrijd Ajax-Leipzig voor een deel te wijten zou zijn aan een verkeerde combinatie van rohypnol met drugs of alcohol ‘, zegt de Amsterdamse commissaris Dorst in Het Parool op 1 augustus. In de zomer van 1987 wordt Nederland ook opgeschrikt door een viertal zeer gewelddadige overvallen op benzinestations. Er vallen vier doden, de buit is telkens gering. Op 26 juli wordt op de Wallen in Amsterdam de 28-jarige Heerlenaar J.E. gearresteerd, die vervolgens bekent de Maastrichtse pompbediende Lilian Verheyde met zestig messteken te hebben vermoord. Bij zijn arrestatie had hij een paar rohypnoltabletten op zak - voldoende voor nieuwe speculaties. Hoewel E. tijdens het verhoor zegt dat hij het slaapmiddel zo nu en dan gebruikte maar niet onder invloed was tijdens de moord, brengt Het Parool de bericht onder de kop: 'Verdachte in zaak-Verheyde slikte omstreden slaapmiddel'. Door deze stroom van berichten groeit de druk op de politiek: rohypnol moet worden verboden. De Rotterdamse hoofdinspecteur is al genoemd als voorstander van de Opiumwet. Maar ook de apothekers beginnen zich te roeren. In NRC Handelsblad wordt een apotheker uit Ede opgevoerd, die WVC in een brief heeft gevraagd om rohypnol onmiddellijk uit de handel te nemen. De Amsterdamse afdeling van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering van de Pharmacie wil rohypnol onder de Opiumwet gebracht zien. Om dat af te dwingen overwegen de Amsterdamse apothekers de verstrekking van het middel te staken. Jellinekdirecteur Walburg, die stelt dat rohypnol de ‘gewetensfunctie ‘ uitschakelt en leidt tot ‘psychotengedrag ‘, denkt aanvankelijk ‘zeker niet aan het uit de handel nemen van dit middel ‘ want drugsverslaafden vinden ‘altijd wel weer een ander middel om naar uit te wijken. ‘ Deze uitspraken vinden op 29 juli hun weg naar veel provinciale dagbladen. Ruim een week later, op 8 augustus, is Walburg echter overstag en doet hij in NRC Handelsblad de aanbeveling voor een verbod of plaatsing onder de Opiumwet. De Amsterdamse commissaris Dorst wil een algeheel verbod op rohypnol en enkele andere geneesmiddelen die dezelfde werking hebben. In De Telegraaf van 5 augustus zegt hij: ‘Door het middel nu onder de Opiumwet te laten vallen, wordt het probleem in handen van de politie geschoven. (...) Het middel blijkt nu een gevaar voor de volksgezondheid en moet dus uit de handel. ‘ De belangrijkste 'getuigedeskundige' in het publieke proces tegen rohypnol is dr Roorda, degene die ontdekte dat gebruikers het slikken om de angst voor de politie weg te nemen. In De Volkskrant van 30 juli stelt de adviseur verslavingsaangelegenheden dat rohypnol onder werking van de Opiumwet moet. Argument: ‘Huisartsen krijgen op die manier een steun in de rug tegen drugsverslaafden, die soms onder zware druk recepten voor het middel van hun arts afdwingen ‘. Deze getuigenis weegt niet alleen zwaar door de functie van dr Roorda, maar ook doordat zijn publikatie, het reeds vermelde stuk in Medisch Contact, het enige wetenschappelijke argument is dat in de affaire wordt aangevoerd. Bij nader beschouwing blijkt zijn onderzoek echter nogal licht te zijn. Als gevangenisarts schreef dr P.A. Roorda in de jaren zeventig ‘grote hoeveelheden ‘ benzodiazepinen voor. (Aan het begin van de affaire stelde de geneesheerdirecteur van het Pieter Baancentrum overigens dat deze stoffen ‘in huizen van bewaring naar binnen [worden] gesmokkeld. Er hebben zich daar al gevallen van rohypnolrazernij voorgedaan. De slikkers worden compleet onhandelbaar. ‘) Roorda blijkt zich hoofdzakelijk te baseren op informatie uit Spuit 11, een uitgave van de belangenvereniging druggebruikers MDHG. Al in juni 1985 bracht de MDHG, die ook bekend staat als de Junkiebond, een groot verhaal over rohypnol. Daarin werd gewezen op de gevaren die gebruikers zelf lopen als ze het middel slikken. Tevens werd de historische context geschetst: rohypnol was de opvolger van mandrax, een slaapmiddel dat onder de Opiumwet was geplaatst. De MDHG concludeerde: ‘Het uit de handel halen van rohypnol, of er een registratie overheen gooien, zal niets oplossen, als je niets aan de oorzaak van het pillengebruik doet. Haal rohypnol uit de handel, morgen is er wel weer iets nieuws. ‘ Roorda neemt driekwart van dit artikel over, maar laat de conclusie weg. CDA-kamerlid Laning-Boersema, zelf huisarts in Den Helder, vindt ook dat het slaapmiddel moet worden verboden. Tegen De Zaandammer zegt ze dat het uit de handel nemen de beste manier is om het uit handen van drugsverslaafden te houden. Want: ‘Drugsverslaafden blijken niet zelden huisartsen met fysiek geweld te dwingen een recept uit te schrijven. ‘ In Den Helder heeft ze dat echter nog niet meegemaakt. Er tekent zich een kamermeerderheid af, als ook de PvdA'er Van Otterloo wil dat het middel wordt verboden. Het CDA stelt hiertoe op 30 juli schriftelijk vragen aan staatssecretaris Dees. Maar voordat deze hierover heeft kunnen beslissen, komt er eindelijk een nieuw feit op tafel. Op 4 augustus, precies twee weken na de terechtzitting, doet de rechter uitspraak in de zaak waar het allemaal om begon: de Delftse moord. Beide verdachten worden overeenkomstig de eis van de officier veroordeeld. Vijftien jaar cel. De hypothese van de advocaten maakte dus geen indruk. De reden hiervoor is eenvoudig: onderzoek van het Pieter Baancentrum heeft uitgewezen dat de verdachten zo weinig van het middel hadden genomen, dat het onmogelijk verantwoordelijk kon zijn geweest voor hun gedrag. De slikkers van de ‘vergeetpil ‘ wisten zich na de moord nog gedetailleerd te herinneren wat zich had afgespeeld. Hoewel deze uitspraak niets zegt over de al dan niet agressieve werking van rohypnol, betekent zij toch de doodklap voor de affaire. Trouw schrijft in haar commentaar op 7 augustus: 'Het meest gênant aan de discussie over het slaapmiddel rohypnol is waarschijnlijk nog, dat het geen enkele rol blijkt te hebben gespeeld bij de gruwelijke Delftse moordzaak. Het strafproces was twee weken geleden immers de aanleiding voor rechters en advocaten, politici en politieagenten, hulpverleners en psychiaters en voor wie al niet? om de hysterie rondom het middel eens flink buiten de oevers te laten treden. ‘ Staatssecretaris Dees zegt dat hij niet zo maar wil ingrijpen, dat er eerst maar eens degelijk onderzoek moet komen. Direct nemen de kranteberichten in felheid af er komt ruimte voor nuancering. De Rotterdamse politie, die aanvankelijk meldde dat haar stad werd ‘overspoeld ‘ met rohypnol, zegt nu in Trouw dat er ‘niet uitgebreid ‘ in wordt gehandeld en agressie als gevolg van rohypnol ‘niet of nauwelijks ‘ te zijn tegengekomen. De Utrechtse politie noemt de omvang van rohypnol-handel in De Volkskrant ‘bescheiden ‘. Ook in Den Haag levert het volgens de politie geen problemen op. Een journalist van Het Nieuwsblad gaat naar België: ‘Elke pillendraaier die we in het Belgische aanspraken is zeer beslist. Geen recept, geen pillen. 'Zo werken we hier al jaren. Dat het hier zo te krijgen zou zijn is een fabeltje.' ‘ Over de aanvoerlijn uit Turkije wordt niets meer vernomen. Alleen NRC Handelsblad kan niet geloven dat het allemaal zo maar voorbij is. Op 14 september wordt in een 'Nieuwsanalyse' aangedrongen op maatregelen. Belangrijk argument is het verhaal over een Middelburgse verpleegkundige, die met gestolen rohypnol patiënten in slaap bracht, om ze vervolgens te kunnen verkrachten. Alsof de telex zes weken was afgesneden, worden ook de Delftse moordenaars nog eens opgevoerd: ‘ Zelf slikten zij enkele tabletten rohypnol en dronken daarbij flessen bier: een combinatie van drugs die de gewetensfunctie uitschakelt. ‘ De feiten spreken volgens NRC Handelsblad voor zich en het artikel vervolgt: ‘Het is daarom niet geheel duidelijk op welke feitelijke gegevens Dees nu zit te wachten (...) Het lijkt er veeleer op dat Dees niet in staat is effectieve maatregelen te nemen. ‘ Daarmee eindigt de affaire.  Later komen gegevens beschikbaar van een onderzoek naar het feitelijke rohypnolgebruik van druggebruikers. Uit een enquête onder Amsterdamse apothekers blijkt dat in februari 1987 zo'n twintigduizend rohypnoltabletten aan druggebruikers zijn afgeleverd. Een ander onderzoek berekent dat twaalf procent van de druggebruikers ‘excessieve pillengebruikers ‘ genoemd mag worden. Zelfs als men aanneemt dat deze alle afgeleverde pillen consumeren, komt men nog niet aan één tablet per ‘excessieve gebruiker ‘ per dag. Niet veel, als men bedenkt dat de geadviseerde dosis bij ernstige slaapstoornissen n twee tabletten per nacht bedraagt. Uit de enquête onder apothekers blijkt bovendien dat de andere benzodiazepinen, zoals valium, relatief weinig aan drugsverslaafden worden voorgeschreven. Niet vreemd dus dat de naam 'rohypnol' zo vaak opduikt in de dossiers van de rechtbank. Tenslotte doet het ministerie van justitie in 1989 onderzoek naar de vermogenscriminaliteit van Amsterdamse druggebruikers. En van de conclusies luidt: ‘Binnen de totale populatie pillengebruikers nemen de excessieve slikkers, wat criminaliteit betreft, een bescheiden positie in (...) Percentueel gezien blijven zij met 16,7% aanzienlijk achter op het percentage berekend over de hele groep (...) Nergens blijkt uit dat het gebruik van psychofarmaca criminaliteitsverhogend zou werken. ‘ Een conclusie die in schril contrast staat met de eerdere berichtgeving ( ‘Met rohypnol steelt het veel makkelijker ‘). Waar ging het mis? Aanvankelijk leek de hypothese rohypnol veroorzaakt agressie verantwoord. Bij de Delftse moordzaak waren er immers twee deskundigen die haar bevestigden. Maar in een later stadium, bij de toetsing van de hypothese, bleven de journalisten in gebreke. Literatuur werd niet opgevraagd, lopend onderzoek werd niet afgewacht, bronnen werden niet kritisch geselecteerd en benaderd. Anekdotische bijdragen werden van artikel naar artikel, van krant naar krant gekopieerd en verkregen hierdoor een eigen realiteit. Illustratief is de benaming 'vergeetpil'. Rohypnol wordt reeds in het allereerste stuk in NRC Handelsblad door de journalist zo genoemd. Dat gaat een eigen leven leiden. De zinsnede 'Rohypnol, in kringen van drugsverslaafden beter bekend als de vergeetpil' duikt steeds vaker op. Uiteindelijk nemen zelfs druggebruikers de naam over. De werkelijkheid heeft zich aangepast aan het beeld. Ook de houding van de professionele hulpverlening is opmerkelijk. Psychiaters, maatschappelijk werkers, artsen: allen koesterden zich behaaglijk in de plotselinge warmte van de schijnwerpers. Weinig gehinderd door beroepsethiek groeven ze, voor de microfoon geplaatst, gewillig naar de één of twee bizarre incidenten die iedere praktijk telt. De journalisten maakten het de 'deskundigen' zo makkelijk mogelijk, ze hoefden zelfs niet te suggereren dat er een verband was met rohypnol. ‘Ik heb in mijn spreekkamer liggen rollenbollen ... Laatst zo maar een steekpartij in mijn wachtkamer ... Mijn cliënt wilde een horlogevitrine meenemen ‘. Veel deskundigen, maar weinig deskundigheid. De pers komt daar te laat achter. Pas in september verschijnen, enigszins beschroomd, (zelf)kritische artikelen. Zoals op 8 september in Het Vrije Volk: ‘Moord en doodslag, geweldpleging, vandalisme, afpersing, beroving: je kunt het niet zo crimineel verzinnen in de drugs- scene of er zit de laatste maanden wel een rohypnol-luchtje aan. ‘ De pers haalt bakzeil, maar ondertussen heeft iedereen dat luchtje wel in de neus. In september, als de vakanties voorbij zijn en belangrijker zaken weer de aandacht vragen, verdwijnt rohypnol roemloos in het niets. Er worden geen maatregelen genomen, geen wetten veranderd. Het gebruik van rohypnol is door de affaire nauwelijks verminderd. Toch blijft de op de eerste dag aangekondigde ‘ramp binnen de kringen van drugs- en alcoholverslaafden ‘ uit. Eenvoudig omdat de pers ophield erover te schrijven. Tot op 5 juli 1990. Weer een bladstille zomermaand. Weer een rechtszaak met lugubere details. Weer heeft de dader rohypnol geslikt. Weer doet NRC Handelsblad verslag. Weer wordt een deskundige, zonder verder commentaar, de gelegenheid gegeven om te roepen: ‘Rohypnol staat erom bekend dat het de angstdrempel wegneemt (...) als je er niet van in slaap valt, kan het levensgevaarlijk zijn. Uit dit soort zaken komt voor mij duidelijk de conclusie naar voren dat rohypnol moet verdwijnen. Het is een maatschappelijk gevaar. ‘ De deskundige herinnert de rechtbank er verder aan dat er binnenkort nog twee ernstige delicten voor zullen komen, waarin rohypnol ‘een belangrijke rol speelt. ‘