De focus op telewerk maakt onderzoekers bijziend: ze stellen de foute vragen en zien daardoor over het hoofd dat ICT en mobiliteit elkaar juist aanjagen.Terwijl ik deze regels zit te tikken, glijden mijn ogen over de glooiende heuvels van het Oost-Duitse platteland. Vorig jaar heb ik hier, op het landgoed van vrienden, een oude schuur opgeknapt die ik nu gebruik als buitenhuis/kantoor. Die vrienden hadden al langer gevraagd waarom ik niet een van hun leegstaande schuren verbouwde, eigenlijk al sinds de val van de Muur. Elke keer raakte ik enthousiast bij het idee, maar als ik dan naar huis terugreed bedacht ik hoe ver het was en hoeveel tijd zo'n schuur me in de praktijk zou kosten. Evenmin trok me het idee aan om er voortaan elk jaar vakantie te houden. Tot ik me realiseerde dat ik de plek met een beetje techniek - een eenvoudige laptop, een snoertje en een Duitse telefoonstekker - als kantoor kan gebruiken en dat ik voor mijn vakanties gewoon kan blijven reizen. Want of ik als freelancer nu hier mijn stukken zit te tikken of in Amsterdam, dat maakt de samensteller van dit blad ook een freelancer - niets uit. En zo begon ik te telewerken. Maar dat ik nu minder reis hét voordeel dat altijd met telewerken in verband wordt gebracht dat kan ik niet zeggen. Integendeel eigenlijk: in plaats van naar mijn kantoor in de binnenstad te fietsen, rijd ik nu een paar keer per jaar zestienhonderd kilometer om rustig naar de heuvels te kunnen kijken onder het werken. In notendop beschrijft deze keuze de paradox die ICT teweegbrengt: theoretisch hoeven we ons minder te verplaatsen, maar in de praktijk reizen we meer dan ooit. ICT heeft op de mobiliteit eenzelfde effect als op het papierverbruik: naast bijna alle computers staat een printer zodat we meer papier gebruiken dan ooit te voren in de geschiedenis. Het papierloze kantoor bleek een illusie, de bewegingloze samenleving zal dat ook blijken te zijn.'Naar verwachting zijn de substitutie-effecten van ICT ongeveer net zo groot als de generatieeffecten.' Zo luidt tegenwoordig grofweg de conclusie van dure onderzoeksbureaus als KPMG en Arcadis. In gewoon Nederlands: het kan vriezen, het kan dooien. De afname van de mobiliteit ten gevolge van ICT (substitutie) zou teniet worden gedaan door de extra mobiliteit die erdoor wordt opgewekt (generatie). Maar heeft ICT inderdaad een neutraal effect? Concrete cijfers over de invloed van ICT op mobiliteit zijn schaars, bovendien stellen de onderzoekers volgens Jan Wester van het ministerie van Verkeer en Waterstaat ook nog eens structureel de verkeerde vragen: 'Ze kijken alleen naar de invloed van ICT op een deelgebied, bijvoorbeeld het woonwerkverkeer. De toename op een ander terrein blijft dan buiten beeld.' Om aan betrouwbare data te komen ging onder Westers leiding afgelopen oktober Kenniswijk Eindhoven van start, het meest ambitieuze onderzoekprogramma op ICT-gebied van Nederland. Het Rijk stopt er 45 miljoen euro in en het bedrijfsleven legt er nog een 168 miljoen bij, zodat de totale investering op ruim tweehonderd miljoen euro komt. De eerste twee jaar dienen om veertigduizend huishoudens te voorzien van een aansluiting van tien megabyte per seconde symmetrisch, dat is het vijfvoudige van de huidige breedbeeldverbindingen als ADSL. Er moeten minimaal 75 nieuwe breedbeelddiensten worden ontwikkeld. In deze hooggedigitaliseerde uitsnede van de samenleving wordt vervolgens gekeken hoe gedrag en cultuur zich ontwikkelen. 'We beginnen nu eens niet met vooraf vastgelegde vragen, het gaat ons om de mechanismen die zich ontwikkelen', zegt Wester. Ook al is hij verkeersman, toch vergeet hij wel eens dat zijn ministerie uiteindelijk natuurlijk heel nieuwsgierig is naar de invloed op de mobiliteit. Wat hij zelf verwacht? 'De totale mobiliteit zou goed kunnen toenemen, terwijl de negatieve effecten als files wat afnemen. Alhoewel er een grote kans is dat de boel vervolgens elders weer vastloopt.' Westers angst wordt bevestigd door toekomstvoorspellingen die niet direct gericht zijn op het effect van ICT en die dus niet in de valkuil trappen van onderzoeksvragen als: 'Leidt ICT tot een afname van het woonwerkverkeer?' Onder de naam 'Questa, verplaatsen in de toekomst' liet het ministerie van Verkeer en Waterstaat in 1998 vier scenario's doorrekenen. Juist de twee scenario's die uitgaan van een een forse toename van het belang van ICT, laten de grootste groei zien van de mobiliteit. Dat is logisch als je kijkt naar de cofactoren: in beide scenario's is sprake van een sterke groei van de bevolking, van de economie en van het aantal werkzame personen. En dat betekent onverbiddelijk een sterke groei van de mobiliteit. 'Technologische ontwikkelingen hebben geen remmende invloed op de mobiliteit. Simpel gezegd: "IT genereert extra mobiliteit".' Deze onomwonden uitspraak deed Hans Achterhuis, als filosoof verbonden aan de Universiteit van Twente, in 1998 in het boek Cultuur en mobiliteit. ICT zorgt ervoor dat productieketens steeds verder uit elkaar worden getrokken. Bovendien maken monolithische bedrijven plaats voor steeds wisselende allianties van kleine bedrijven en fabrieken, de 'extended enterprise'. Dat alles vereist zowel steeds meer communicatie als steeds meer mobiliteit. Neem de computer zelf, die bestaat uit onderdelen die over de hele wereld worden geproduceerd en geassembleerd, alleen de afdelingen marketing en strategische planning zijn nog te vinden op het hoofdkantoor. Origin Consulting concludeert in het rapport Kennisverkeer dan ook: 'Met de opkomst van de kenniseconomie groeit de behoefte aan persoonlijke contacten, zowel lokaal, regionaal als (inter)nationaal () Overigens maakt deze constatering duidelijk dat de kenniseconomie vanuit milieuoogpunt niet per se als een zegen gezien moet worden.' Ook onderzoekers van TNO Inro verwachten dat de enorme groei van het internationale dataverkeer hand in hand zal gaan met eenzelfde groei van het internationale vliegverkeer: mensen willen elkaar in levende lijve ontmoeten. Bovendien is mobiliteit aantrekkelijk, we associëren het met vrijheid, dynamiek, vooruitgang.ICT zal de mobiliteit dus zeker niet afremmen, maar kan het de gevolgen dan beperken? Ook daarvoor heeft het geen sterke papieren. Mobiliteit zal steeds meer beslag leggen op onze tijd en ruimte. Spreiding van de reistijden en verbetering van het verkeersmanagement zullen de pieken weliswaar afvlakken, maar de groei van de mobiliteit zal zorgen dat de spits steeds langer duurt. 'Van file naar permanent stokkend verkeer', vat Saskia Voets, senior projectleider van Arcadis, deze ontwikkeling samen. Dat stokkende verkeer zal zich niet beperken tot de grote verkeersaders in de Randstad. We gaan steeds verder van ons werk wonen en ondernemen steeds meer verschillende activiteiten. Tegelijk splitsen bedrijven zich op: frontoffices in de stadscentra en backoffices in het achterland. Ook recreatieve voorzieningen raken ruimtelijk steeds verder gespreid, langs snelwegen verschijnen attractieparken en mega-outlets. Een sterke toename van de kriskras-verbindingen, en daarmee van de mobiliteit, is het gevolg.
Taal / Language
Boeken
- Leven onder het luchtruim
- Bouw in de buurt – Leidraad voor Nederland
- Slim Zand – Hoe ASML verscheen in Veldhoven
- Asfaltreizen – Een verkenning van de snelweg
- Binckhorst Magazine
- De marktgids voor Amsterdam
- De mobiele stad – Over de wisselwerking van stad, spoor en snelweg
- De Ronde van U.
- De vierkante meter
- Eigen baas – Kort & krachtig
- Eindhoven Hoofdstad
- Groeten uit Vinexland
- Handboek Eigen Baas (gratis)
- Het land van Lely – Reisboek in 103 stukken
- Kruispunt Utrecht
- Kunstwerken & Kunstwerken
- Lelysteden – Een associatieve reisgids
- Naar een alzijdig station
- Onder Weg!
- Ruimte voor de Amsterdamse binnenstad
- Snelweg x Stad
- Stedelijke vraagstukken, veerkrachtige oplossingen
- Streetwise Rotterdam
- Turtle 1 – De auto uit Afrika
- Wij zijn goed
Kranten en tijdschriften
Projecten
Onderwerpen
Series
- De kust
- De lunch
- De markten van Amsterdam
- De mobimens
- De telefooncel
- Dossier A2
- Dossier A4
- Dossier A10
- Dwars kijken
- Expats
- Fietsverkenningen zuidwestflank Amsterdam
- Get your kicks on the E3
- Groeten uit Vinexland
- Het ontwerp
- Het product
- IJ-tje
- Na dato
- Noord-Amsterdam
- Poldernormen
- Rond Brussel
- Sloop
- Stedenatlas
- Strijd om de ruimte
- Tand des tijds
- Turtle 1
- Wat doet dat daar
- Weststrook
- Zinloze mobiliteit
Trefwoorden
- Aids
- Amsterdam
- Architectuur
- Auteursrecht
- Auto
- Bajes
- Bedrijventerrein
- Berlin
- Bos en Lommermarkt
- Brussel
- China
- Corona
- Drugs
- Eindhoven
- Fietsen
- Ghana
- Groot-Amsterdam
- India
- Luchthaven
- Markt
- Monumenten
- Ontwerpen
- Openbaar Vervoer
- Openbare ruimte
- Psychiatrie
- Reclamemasten
- Rotterdam
- Schiphol
- Shopping
- Snelweg
- Teksten voor fotoboeken
- Toerisme
- Veiling Aalsmeer
- Veldhoven
- Verboden toegang
- Verrommeling
- Vinex
- Wegen