Auto’s worden steeds vaker opgeborgen in ondergrondse garages. Een logische plek voor vierwielers, maar veel mensen voelen zich daar onveilig. De nieuwe generatie garages moet daarin verandering brengen. Een verkenning in Nijmegen. Nijmegen heeft er een nieuwe attractie bij. Je kijkt er makkelijk overheen, want ze bevindt zich geheel onder de grond: parkeergarage Kelfkensbos. Rijd voor de lol de garage in, daal via het ruime carrousel af naar het onderste parkeerdek (niveau -4), draai een paar ererondjes over de gladde betonnen vloer ter grootte van een voetbalveld en keer weer terug; de oprijbaan is ruim genoeg bemeten om in de tweede versnelling omhoog te cirkelen. Wie binnen tien minuten terug is, hoeft niet te betalen: de inrijkaart is dan nog gewoon geldig als uitrijkaart. Kelfkensbos is vorig jaar opgeleverd en is een goed voorbeeld van de parkeergarages nieuwe stijl: helder, ruim, rustig en schoon. En vooral: veilig. Dode hoeken ontbreken en op elke zes auto’s staat er slechts één betonnen kolom zodat je de hele ruimte goed kunt overzien. De verlichting is overvloedig en de plafonds zijn keurig vlak zodat er geen slagschaduwen vallen. De belijning op de grijze vloer is minimaal: rechthoekige zwarte vlakken geven de parkeerplaatsen aan, een enkele zwarte pijl geeft de rijrichting aan. De parkeervakken zijn ruim en liggen schuin ten opzichte van de rijrichting zodat in- en uitparkeren makkelijk gaat. De routing door de garage wijst zich vanzelf: verkeersborden, stickers en opschriften zijn overbodig. Het oog wordt nergens onnodig afgeleid, zodat je je erop kunt concentreren of er geen enge dingen zijn. Dat doen trouwens ook de portiers die, goed zichtbaar, in de grote glazen vitrine op het eerste parkeerdek zitten. Ze houden tevens een oogje op de camera’s die de andere verdiepingen bewaken en op de betaalautomaten en de publieke toiletten – twee kwartjes, op een schoteltje te betalen. ‘We krijgen veel complimenten van vrouwen’, zegt Richard Mahulete, coördinator Parkeerbedrijf van de gemeente Nijmegen. ‘Vaste bezoekers van andere garages trekken naar Kelfkensbos.’ In de nabije toekomst wil Mahulete de camera’s van alle zes parkeergarages in het centrum aansluiten op de meldkamer van de Verkeers Management Centrale. ‘Dan kunnen we het technisch beheer – storingen, alarm, meldingen – centraal regelen. De toezichthouder in de garage wordt dan puur gastheer.’ Verkrachting Kelfkensbos steekt scherp af bij traditionele beeld van parkeergarages. Om het contrast te laten zien neemt Richard Mahulete me eerst mee naar de Pijkestraat, een bovengrondse kolos uit de jaren zeventig die op de nominatie staat om gesloopt te worden. Zelfs op een zonnige dag moet de verlichting hier branden, het trappenhuis lijkt op een vuilstortkoker. Op naar de volgende parkeergarage, aan de nabijgelegen Eiermarkt. Deze ondergrondse garage is een decennium later gebouwd en wordt intensief onderhouden. Toch oogt ook deze garage al haveloos. De muurschilderingen in het nauwe trappenhuis zijn gemaakt door een heuse kunstenaar, maar het vereist een kunsthistorische opleiding om het verschil met gewone graffiti te zien. Oude garages hebben geen aparte verdiepingen zoals Kelfkensbos, maar splitlevel-vloeren. De inrijstrook daalt steeds een halve verdieping, maakt een U-bocht, daalt weer een halve verdieping tot hij eindigt op het laagste niveau. Tijdens de afdaling duik je steeds in een zwart gat: waar de weg naartoe leidt is niet te zien. De plafonds bestaan uit zware betonnen dwarsbalken, de tl-balken hangen daartussen en werpen een spookachtig licht op de geparkeerde auto’s. Dit zijn garages waar veel vrouwen voor geen prijs willen parkeren. Het decors voor klassieke scènes uit een politieserie: de uitwisseling van een koffer met coke tegen een koffer met geld, de achtervolging met piepende banden en rinkelend glas, de brute verkrachting, de koelbloedige afrekening met een verklikker. Voor bijna alles lijken deze parkeergarages de ideale plek, behalve om te parkeren. Dat beeld klopt overigens niet met de werkelijkheid. Van onregelmatigheden in parkeergarage Eiermarkt werd in het eerste kwartaal van dit jaar slechts 21 maal aangifte gedaan, dat was inclusief krassen op auto’s en andere kleine parkeerschade. De onbeheerde Mariënburggarage had in diezelfde periode ruim honderd inbraken. Hoe vervelend een gejatte autoradio ook is, het blijft maar materiële schade. Verkrachtingen heeft Mahulete nog nooit meegemaakt in de Nijmeegse parkeergarages, laat staan een moord. Kakofonie In principe zijn parkeergarages veiliger dan de openbare weg. Ze zijn privéterrein en lenen zich goed voor videobewaking. Bovendien willen gemeenten het blik van straat halen. Parkeeronderzoeker Theo Makkink van het Haagse adviesbureau D&P constateert dat ondergrondse garages een trend zijn. ‘Per jaar worden er dertig garages gebouwd, steeds vaker ondergronds.’ Vorig jaar bevond al elf procent van de parkeerplekken in stadscentra zich in een ondergrondse garage, nog eens vijf procent was te vinden in een half ondergrondse, half bovengrondse garage. In totaal waren dat 41.000 parkeerplaatsen. Lang zijn parkeergarages een sluitpost geweest bij het ontwerp van gebouwen: er werden gewoon zoveel mogelijk auto’s in een restruimte gepropt. Het afgelopen decennium nam de aandacht voor garages toe, steeds vaker worden vooraanstaande architecten ingeschakeld. Zo ontwierp Atelier Pro onder de voormalige Laakhaven in Den Haag een fraaie tunnelvormige garage. De spectaculaire Tilburgse Tivoligarage, naast het nieuwe hoofdkantoor van Interpolis, is van de hand van Abe Bonnema en Benthem Crouwel. Ook grafisch ontwerpers leveren een bijdrage: bewegwijzering en routing van de parkeergarage onder het Haagse stadhuis zijn ontworpen door Paul Mijksenaar, die ook Schiphol onder handen nam. Deze nieuwe generatie parkeergarages is ruimer, lichter, helderder en beter afgewerkt. Toch is het ontwerp nog steeds vooral natte-vingerwerk. Architecten maken weliswaar gebruik van ontwerpstandaarden – veel licht, geen dode hoeken – maar onderzoek naar de beleving van ondergrondse ruimtes ontbreekt. Om van de beleving van parkeergarages in het bijzonder nog maar te zwijgen. Nog niet gepubliceerd literatuuronderzoek van TNO Technische Menskunde leverde geen relevante onderzoeken op. Utrechtse studenten Ruimtelijke Wetenschappen moeten daar verandering in brengen: zij hebben tweeduizend enquêtes verspreid om de beleving van metrostations in kaart te brengen. Ook het Centrum Ondergronds Bouwen – een samenwerkingsverband van universiteiten, bedrijfsleven en overheid – claimt eind dit jaar met eigen onderzoek te komen naar ‘ondergrondse beleving’, maar een concrete opdracht is nog niet uitgezet. Voorlopig zijn de enige objectieve criteria voor de toetsing van parkeergarages afkomstig van de Vexpan, de Vereniging van Exploitanten van Parkeeraccommodaties Nederland. Samen met de Rotterdamse politie heeft de Vexpan een checklist opgesteld waarmee een garage maximaal 185 punten kan verdienen. Met 115 punten krijgt een garage al een European Standard Parking Award (ESPA) en het bijbehorende schild naast de ingang. De checklist is erg arbitrair: voor het ontbreken van dode hoeken krijgt een garage slechts 1 punt, voor het aanbrengen van een wegwijzer naar de garage maar liefst 5 punten. De ANWB pleit er dan ook voor om niet langer alleen naar de totaalscore te kijken, maar om ook minimumnormen te stellen per onderdeel van de checklist. Een slecht verlichte garage kan dan geen Award meer krijgen. Nu kan dat nog wel. De gebrekkigheid van de toetsing blijkt ook uit de ESPA-erkenning van de Nijmeegse garage Dukenburg, een halfondergrondse garage onder het gelijknamige winkelcentrum. Deze garage kreeg de Award na een kosmetische opknapbeurt door het Haagse bureau ‘Stad + Kunst’. De pijlers en muren werden in harde kleuren geschilderd (4 punten) en de wanden werden voorzien van symbolen uit de historie van Nijmegen, zoals Romeinse legioenen en het oudste zegel van Nederland (nog eens 4 punten). Als finishing touch klinken natuurgeluiden uit luidsprekers die zijn weggewerkt in het plafond. Voor elk deel van de garage zijn aparte geluidsbanden gecomponeerd, voor de barokperiode zijn het bijvoorbeeld vogelgeluiden (2 punten). Het resultaat is een kakofonie van indrukken; rammelende boodschappenwagentjes maken de vervreemding compleet. Bierkelder Genoeg voorbeelden van slechte parkeergarages: het rondje Nijmegen levert nog een fraai exemplaar op. Deze staat niet in het centrum, maar aan de rand van de stad bij het Radboudziekenhuis. Het ziekenhuis is bezig met een grootscheeps nieuwbouwprogramma en de eerste ingreep was midden jaren negentig de aanleg van een parkeergarage. ‘Parkeren blijkt het grootste probleem voor een instelling met een bovenregionale functie zoals een academisch ziekenhuis’, zegt architect Gerard Groot Zwaaftink, ‘daar moet je dus eerst wat op vinden, anders blijft zo’n garage een noodoplossing.’ Groot Zwaaftink paste een eenvoudige doch briljante ingreep toe. Hij maakte de kuil voor de parkeergarage aan de lange zijden drie meter breder dan noodzakelijk. Zo kreeg de garage aan twee zijden een licht-luchtsleuf. Nergens ben je verder dan vijfentwintig meter verwijderd van daglicht, waardoor je niet het gevoel hebt dat je drie verdiepingen onder de grond bent weggestopt. In de noordsleuf groeien bamboeplanten, op de grond liggen verdorde bladeren. Bij mooi weer baden de ruwe wanden in het licht. Ook de rest van de afwerking verraadt een zorgvuldige hand van ontwerpen. Er staan weliswaar veel kolommen, maar die zijn zo dun dat niemand zich erachter kan verstoppen. De witte plafonds zijn gewelfd als een bierkelder waardoor het licht mooi egaal wordt verspreid. Net als in Kelfkensbos kun je ook deze ruimte in één oogopslag overzien. Een minpunt van de garage is de smalle in- en uitrijstrook. Op de stalen vangrail zitten al flink wat verfschilfers van auto’s die de bocht iets te ruim namen. Ook lastig is dat de in- en uitgaande rijstrook elkaar op elke verdieping kruisen. De vertrekkers hebben voorrang omdat ze van rechts komen, zodat de binnenkomers gedwongen zijn om de hellingproef te doen. En dat trucje hebben veel Nederlanders voor het laatste gedaan tijdens hun rij-examen. De parkeergarage met 675 plaatsen vergde een even grote investering als de Kelfkensbosgarage: 22 miljoen gulden. Omdat de Radboudgarage wat meer parkeerplaatsen heeft, ligt de prijs per plaats lager: 32.500 gulden per auto in plaats van 37.000. Volgens Groot Zwaaftink hebben de licht luchtspleten nauwelijks extra geld gekost: ‘We konden bezuinigen op de ventilatie en de brandbeveiliging. In plaats van een complete luchtverversing met koolmonoxide-detectoren gebruiken we alleen ventilatoren die de lucht naar buiten duwen. Dat kostte overigens wel discussie met de brandweer, onze garage is namelijk dicht noch open.’ Rookproeven van de brandweer bewezen de geschiktheid van de sigaarvormige ventilatoren. Maar de brandweer eiste wel dat de ventilatoren continu op de hoogste stand draaien, alsof er een auto in brand staat. Gevolg is een dreigende dreun, die de serene atmosfeer deels te niet doet. Kader 1 Schuiven met auto’s Vanwege de sociale veiligheid moet een parkeergarage zo ruim mogelijk zijn. Kostbare ruimte die je kunt besparen als er geen mensen in zouden hoeven. Mechanische garages parkeren de auto daarom volautomatisch. In de jaren zestig liet Pakhoed zo’n garage bouwen in Rotterdam: een jakobsladder met vijftig plaatsen die net zo lang doordraait tot een lege plaats voorkomt. Wegens technische problemen staat ze sinds vier jaar stil. Onder de naam Ecosafe blies het Amsterdamse bedrijf EWW de mechanische parkeergarage nieuw leven in. Geen oprijstroken, middenbanen, draaicirkels en andere ruimtevreters; de hele vloer is bezet, op één lege plaats na. Net zoals bij de ouderwetse plastic spelletjes met elf vierkantjes en één leeg vakje waarmee je met systematisch schuiven een afbeelding tevoorschijn kunt toveren. Alleen berekent bij Ecosafe de computer de snelste weg. De automobilist opent met een chipkaart de garagedeur, rijdt zijn auto op een stalen pallet die pal achter de deur ligt en verlaat de garage. Pas als hij de deur achter zich heeft dichtgetrokken gaat de garage aan de slag. De pallet staat op een systeem van wieltjes die met elektromotoren kunnen worden aangedreven. De centrale computer schuift de pallet met de auto erop naar een vrije plaats. En onthoudt welke pallet bij welke auto hoort om hem terug te kunnen geven als de eigenaar zijn chipkaart opnieuw voor de lezer houdt. Dit systeem werd in 1992 voor het eerst toegepast in een Amsterdams grachtenpand: de pakhuisfunctie werd in ere hersteld. De grootste mechanische parkeergarage telt momenteel 57 plaatsen. Voor Artis heeft EWW een mechanische publieksgarage ontworpen met 860 plaatsen. Directeur Koopmanschap claimt een ruimtebesparing van veertig tot vijftig procent. En de inbraakgevoeligheid? ‘Als een radiodief al binnenkomt, werkt de garage als een gehaktmolen’, zegt Koopmanschap tevreden. Kader 2 Parkeren in de toekomst Je vertelt de boordcomputer van je auto waar je heen wilt, deze berekent op grond van de drukte van de wegen de vermoedelijke aankomsttijd en reserveert een plaats in de dichtstbijzijnde parkeergarage. Bij terugkeer drink je in de bar een kop koffie en koopt een magnetronmaaltijd, terwijl de parkeergarage de auto zelf naar buiten rijdt. Uiteraard is de garage ondergronds: dubbel ruimtegebruik wordt de norm. Toekomstmuziek? Nauwelijks: de bouwstenen voor dit scenario liggen klaar: boordcomputers navigeren de bestuurder al door het verkeer, via de Parkeer Reserveer Lijn kun je in Amsterdam voor vijf gulden al een parkeerplaats reserveren, bij de nieuwste mechanische garages kun je via een telefoonlijn je auto eruit laten rijden. Aan de combinatie parkeren/winkelen wordt hard gewerkt: eind vorige maand is aan de A12 bij Utrecht de eerste paal geslagen van een transferium met een gemakswinkel en een Stedelijk Informatiepunt. Kader 3 Cijfers Nijmegen Parkeergarage Kelfkensbos kwam zonder noemenswaardige protesten tot stand. Dat is in Nijmegen weleens anders geweest. De plannen voor een garage aan de Piersonstraat leidden in 1981 tot hevige rellen, tanks denderden door de Nijmeegse straten. Nu heeft de stad meer plaatsen in garages dan andere steden met een vergelijkbaar winkeloppervlak: 2.250 tegenover 2.000. Het totaal aantal parkeerplaatsen is echter lager: 3.250 tegenover 3.864. De parkeertarieven liggen zeventien procent hoger dan gemiddeld. Parkeren is een winstgevende bezigheid. Vorig jaar maakte de gemeente ruim drie miljoen gulden winst op een omzet van 16,5 miljoen. Vooral op straat is parkeren lucratief, een garage is buiten de piekuren nauwelijks rendabel te maken. ‘Met een dagkaart van 7,50 gulden is een parkeergarage van 22 miljoen gulden niet haalbaar’, zegt coördinator Richard Mahulete, ‘maar dat trekken we glad met het parkeren op straat.’ (Bronnen: Adviesbureau D&P en Gemeente Nijmegen).
Taal / Language
Boeken
- Leven onder het luchtruim
- Bouw in de buurt – Leidraad voor Nederland
- Slim Zand – Hoe ASML verscheen in Veldhoven
- Asfaltreizen – Een verkenning van de snelweg
- Binckhorst Magazine
- De marktgids voor Amsterdam
- De mobiele stad – Over de wisselwerking van stad, spoor en snelweg
- De Ronde van U.
- De vierkante meter
- Eigen baas – Kort & krachtig
- Eindhoven Hoofdstad
- Groeten uit Vinexland
- Handboek Eigen Baas (gratis)
- Het land van Lely – Reisboek in 103 stukken
- Kruispunt Utrecht
- Kunstwerken & Kunstwerken
- Lelysteden – Een associatieve reisgids
- Naar een alzijdig station
- Onder Weg!
- Ruimte voor de Amsterdamse binnenstad
- Snelweg x Stad
- Stedelijke vraagstukken, veerkrachtige oplossingen
- Streetwise Rotterdam
- Turtle 1 – De auto uit Afrika
- Wij zijn goed
Kranten en tijdschriften
Projecten
Onderwerpen
Series
- De kust
- De lunch
- De markten van Amsterdam
- De mobimens
- De telefooncel
- Dossier A2
- Dossier A4
- Dossier A10
- Dwars kijken
- Expats
- Fietsverkenningen zuidwestflank Amsterdam
- Get your kicks on the E3
- Groeten uit Vinexland
- Het ontwerp
- Het product
- IJ-tje
- Na dato
- Noord-Amsterdam
- Poldernormen
- Rond Brussel
- Sloop
- Stedenatlas
- Strijd om de ruimte
- Tand des tijds
- Turtle 1
- Wat doet dat daar
- Weststrook
- Zinloze mobiliteit
Trefwoorden
- Aids
- Amsterdam
- Architectuur
- Auteursrecht
- Auto
- Bajes
- Bedrijventerrein
- Berlin
- Bos en Lommermarkt
- Brussel
- China
- Corona
- Drugs
- Eindhoven
- Fietsen
- Ghana
- Groot-Amsterdam
- India
- Luchthaven
- Markt
- Monumenten
- Ontwerpen
- Openbaar Vervoer
- Openbare ruimte
- Psychiatrie
- Reclamemasten
- Rotterdam
- Schiphol
- Shopping
- Snelweg
- Teksten voor fotoboeken
- Toerisme
- Veiling Aalsmeer
- Veldhoven
- Verboden toegang
- Verrommeling
- Vinex
- Wegen